مقاله علمی و پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
علی حسینی؛ محمدرسول ظفری؛ علی صابری
چکیده
گذار از دیدگاه حکمرانی با نگاه بالا به پایین و متمرکز مدیریتی به‌سوی دیدگاه فراسنتیِ مردم مبنا با رویکردی پایین به بالا و دیدگاه مشارکتی منسجم و یکپارچه یکی از مهمترین تغییرات دو قرن گذشته تا به امروز بوده است. در دوران معاصر به‌جای مدیریت بسته و انحصاری، دیدگاهی باز با نقش دادن به همه ارکان دخیل حاکم شد. با هدف پژوهش حاضر بررسی ...
بیشتر
گذار از دیدگاه حکمرانی با نگاه بالا به پایین و متمرکز مدیریتی به‌سوی دیدگاه فراسنتیِ مردم مبنا با رویکردی پایین به بالا و دیدگاه مشارکتی منسجم و یکپارچه یکی از مهمترین تغییرات دو قرن گذشته تا به امروز بوده است. در دوران معاصر به‌جای مدیریت بسته و انحصاری، دیدگاهی باز با نقش دادن به همه ارکان دخیل حاکم شد. با هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت موجود مؤلفه‌های حکمروایی شهری و تبیین نقش و اثرگذاری آنها در تحقق‌پذیری بازآفرینی بافت فرسوده شهرکرد می‌پردازد. نتایج بررسی‌ها نشان داد وضعیت ابعاد و شاخص‌های حکمروایی شهری و بازآفرینی در بافت فرسوده شهرکرد مناسب نیست. مطابق نتایج به دست آمده از آزمون‌های آماری بین شاخص‌های حکمروایی مطلوب شهری و بازآفرینی اجتماع‌محور رابطه معناداری وجود دارد و شاخص‌های حکمروایی بر بازآفرینی بافت فرسوده شهرکرد تأثیر مثبتی دارند. همچنین با توجه به نتایج حاصل از معادلات ساختاری در تایید رابطه معنادار و مثبت بین حکمروایی شهری و مولفه‌های آن با مولفه‌های بازآفرینی، حکمروایی شهری بیشترین تاثیرگذاری را بر بعد زیست‌محیطی بازآفرینی دارد. در بین مولفه‌های حکمروایی شهری نیز، مولفه‌های پاسخ‌گویی و اجماع‌گرایی اثرگذاری بیشتری بر ابعاد مورد مطالعه بازآفرینی دارند. در حالی‌که قانونمندی و مسئولیت‌پذیری نسبت به دیگر مولفه‌ها اثرگذاری پایینی در پیش‌گویی بازآفرینی شهری داشته‌اند. برای بهبود وضعیت بازآفرینی در بافت فرسوده شهرکرد، نیاز به تغییر رویکرد مدیریتی و توجه بیشتر به خواست و نظر ساکنان است. ایجاد فضاهای جدید باید با توجه به فرهنگ و خواست مردم صورت گیرد تا حس تعلق و آرامش اجتماعی افزایش یابد.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی روستایی
محمد اکبرپور؛ مهرداد کارگر
چکیده
تغییر کاربری در اراضی کشاورزی مشکلات گوناگونی را درپی دارد. از جمله مشکلاتی که تغییر کاربری اراضی کشاورزی دارد، این است که روستا دچار تغییرات فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، و زیست‌محیطی می‌گردد. پژوهش حاضر از نظر روش شناسی از نوع تبیینی علی و به روش پیمایشی است. این پژوهش با هدف کلی تحلیل عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستاهای ...
بیشتر
تغییر کاربری در اراضی کشاورزی مشکلات گوناگونی را درپی دارد. از جمله مشکلاتی که تغییر کاربری اراضی کشاورزی دارد، این است که روستا دچار تغییرات فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، و زیست‌محیطی می‌گردد. پژوهش حاضر از نظر روش شناسی از نوع تبیینی علی و به روش پیمایشی است. این پژوهش با هدف کلی تحلیل عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستاهای پیراشهری شهرستان جوانرود انجام شده است و به بررسی عوامل موثر بر پیدایش تغییرات کاربری اراضی می پردازد. در این پژوهش از دو روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر را مدیران محلی(شوراها و دهیاران) ساکن در 13 نقطه روستایی پیراشهری شهرستان جوانرود تشکیل می دهند که به دلیل داشتن مسئولیت نظارت و کنترل تغییرکاربری اراضی در مناطق روستایی انتخاب شدند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که عوامل اقتصادی، قانونی، فرهنگی- اجتماعی، اداری و سازمانی، و اقلیمی- زیست‌محیطی بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی اثرگذار هستند. همچنین، بررسی نوع تغییر کاربری حاکی از آن بود که بیشترین میزان مربوط به گردشگری و پس از آن مسکونی، تجاری، و صنعتی میباشد. برپایه‌ی یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت که لازم است مقررات و ضوابط مربوط به تغییر کاربری اراضی کشاورزی بازنگری و اصلاح گردد و بر اجرای درست آن نظارت لازم صورت گیرد. همچنین جدیت مدیران، مشارکت مردم، و همراهی مسئولان محلی در این زمینه اهمیت زیادی دارد.
مقاله علمی و پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
هانیه اسدزاده؛ تاج الدین کرمی
چکیده
گذر به اقتصاد شهرپایه و جهانی شدن شهرها، دولت‌ها را ملزم به تغییر رویکردهای سنتی و انطباق با شرایط جهانی جدید کرده است. کلانشهرها و مناطق شهری، به‌عنوان گره‌گاه‌های اصلی اقتصاد جهانی، ظرفیت بالقوه‌ای برای ایفای نقش‌های فراملی و جهانی دارند. این مناطق می‌توانند با ایجاد شرایط رقابتی، به تقویت اقتصاد ملی و پیونددهی اقتصاد محلی، ...
بیشتر
گذر به اقتصاد شهرپایه و جهانی شدن شهرها، دولت‌ها را ملزم به تغییر رویکردهای سنتی و انطباق با شرایط جهانی جدید کرده است. کلانشهرها و مناطق شهری، به‌عنوان گره‌گاه‌های اصلی اقتصاد جهانی، ظرفیت بالقوه‌ای برای ایفای نقش‌های فراملی و جهانی دارند. این مناطق می‌توانند با ایجاد شرایط رقابتی، به تقویت اقتصاد ملی و پیونددهی اقتصاد محلی، ملی و جهانی تبدیل شوند. هدف این تحقیق بررسی نقش الگوی دولت توسعه‌گرا در پیوستن کلانشهرهای ایران به شبکه شهرهای جهانی و ارائه راهبردهای عملی برای تحقق این امر است. تحقیق حاضر از نظر هدف، بنیادی و به لحاظ روش‌شناسی، توصیفی-تحلیلی است. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق روش‌های اسنادی و پیمایشی جمع‌آوری شده و نمونه آماری شامل 33 نفر از خبرگان حوزه شهری است که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS25 و آزمون‌های کولموگروف-اسمیرنوف و تحلیل مسیر استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که الگوی دولت توسعه‌گرا در ایران به دلیل ناهماهنگی در سیاست خارجی، شرایط داخلی و وضعیت نخبگان حاکم تاکنون امکان موفقیت نداشته است. تحلیل نظر خبرگان نیز تأیید می‌کند که این الگو گزینه مناسبی برای پیوند دادن کلانشهرهای ایران به شبکه شهرهای جهانی است. اراده حاکمیت به‌عنوان مهمترین متغیر مستقل و میانجی در شکل‌گیری و موفقیت دولت توسعه‌گرا در ایران شناسایی شد. در نهایت، مدل نظری برای پیاده‌سازی این الگو در ایران ارائه شد که میتواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا راهبردهای عملی مناسبی برای پیوند اقتصاد ملی با شبکه اقتصاد جهانی تدوین کنند.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
هادی حکیمی؛ رسا نوبهار قزلجه میدان؛ آیلار حسین زاده
چکیده
طرح مسئله: مطالعه در مورد روابط جنسیتی و حمل‌ونقل عمومی نقش مهمی در تقویت توسعه اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه دارد. به دلیل موقعیت‌های اجتماعی و منافع اقتصادی متفاوت، مردان و زنان برای نیازهای روزانه به‌شدت به حمل‌ونقل عمومی متکی هستند. هدف پژوهش: درنتیجه، بهبود در سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی میتواند به‌طور ...
بیشتر
طرح مسئله: مطالعه در مورد روابط جنسیتی و حمل‌ونقل عمومی نقش مهمی در تقویت توسعه اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه دارد. به دلیل موقعیت‌های اجتماعی و منافع اقتصادی متفاوت، مردان و زنان برای نیازهای روزانه به‌شدت به حمل‌ونقل عمومی متکی هستند. هدف پژوهش: درنتیجه، بهبود در سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی میتواند به‌طور قابل‌توجهی بر سلامت، آموزش و فرصت‌های شغلی برای هر دو جنس تأثیر بگذارد. در این راستا، مطالعه اخیر الزامات فعلی حمل‌ونقل عمومی بر اساس جنسیت را در کلانشهر تبریز موردبررسی قرارداده است. روش پژوهش: این تحقیق با استفاده از رویکرد ترکیبی (گروه‌های بحث و پرسش‌نامه‌های آنلاین/کاغذی)، چگونگی تلاقی عواملی مانند سن، ناتوانی و تجربیات شخصی با جنسیت را بررسی می‌کند تا بر الگوهای سفر برای مردان و زنان تأثیر بگذارد. نتایج پژوهش: یافته‌ها نشان می‌دهد که سفرهای زنان به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر تبعیض جنسیتی، موانع اجتماعی-فرهنگی، نگرانی‌های ایمنی و محدودیت‌های اقتصادی است. درحالی‌که این موانع تأثیرات جنسیتی را برجسته می‌کند، عوامل زمینه‌ای گسترده‌تری مانند هنجارهای اجتماعی-فرهنگی، موقعیت‌های مالی را تأیید می‌کند. این تحلیل نشان می‌دهد که تبعیض جنسیتی، نابرابری‌های اجتماعی-فرهنگی، نگرانی‌های ایمنی و چالش‌های اقتصادی به‌عنوان عوامل تعیین‌کننده کلیدی تجارب حمل‌ونقل زنان عمل می‌کنند. تازه‌های تحقیق: درنهایت، این مطالعه به گفتمان جاری در مورد برابری و دسترسی در حمل‌ونقل کمک می‌کند و از راه‌حل‌هایی دفاع می‌کند که موانع جنسیتی برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی را از بین می‌برد و تحرک فراگیر را در شهرها ترویج می‌کند.
مقاله علمی و پژوهشی
طراحی شهری
آزاده مهاجرمیلانی؛ هما عصارزاده
چکیده
پدیده شهرنشینی، تحولات گسترده‌ای را در سطح شهرها رقم زد که غالباً همبستگی کافی با نیازهای اجتماعی ندارد. از این رو در چند دهه اخیر، برنامه‌ریزی پیرامون بهبود تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری بعنوان نقطه عطفی در تحولات شهرسازی شناخته شده‌است. این پژوهش شناسایی زیرساخت‌های شهری پاسخگو به نیازهای عابر پیاده را بعنوان یکی از اساسی‌ترین ...
بیشتر
پدیده شهرنشینی، تحولات گسترده‌ای را در سطح شهرها رقم زد که غالباً همبستگی کافی با نیازهای اجتماعی ندارد. از این رو در چند دهه اخیر، برنامه‌ریزی پیرامون بهبود تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری بعنوان نقطه عطفی در تحولات شهرسازی شناخته شده‌است. این پژوهش شناسایی زیرساخت‌های شهری پاسخگو به نیازهای عابر پیاده را بعنوان یکی از اساسی‌ترین شیوه‌های برقراری ارتباطات اجتماعی ضروری دانست و در پاسخ به این پرسش که طراحی محیط چه تأثیری بر حرکت عابر پیاده در فضای شهری میگذارد، رویکردی ترکیبی از تحلیل نحوفضا و برداشت میدانی در نمونه موردی میدان تجریش تا میدان قدس انجام‌داد. این روش، تفسیر جامعی از تأثیر کالبد بر ادراک و رفتار حرکتی شهروندان ارائه می‌کند و منجر به شناسایی تغییرات کالبدی مناسب جهت بهبود قابل توجه تعاملات اجتماعی می-شود. نتایج تحلیل‌ها نشان داد که حرکت عابر پیاده به‌گونه‌‌ای همسو با عناصر شاخص شهری جریان می‌یابد. همچنین، پیوستگی پیاده‌روها و ایجاد مناطق ایمن عبور عابر پیاده مؤلفه‌های کلیدی در درجه بعدی شناخته‌شدند. این پژوهش، ترکیب پوشش گیاهی با مسیرهای حرکتی را در افزایش جذابیت و تمایل برای راه‌رفتن مؤثر یافت و تأکید دارد که یکپارچه‌سازی مؤلفه‌های طبیعی و مصنوع در طراحی محیط شهری، نه تنها بهبود جریان حرکت پیاده و کیفیت فضاهای شهری را در پی دارد، بلکه بطور مستقیم بر افزایش تعاملات اجتماعی و پویایی فضاهای شهری مؤثر است. یافته‌های این پژوهش میتواند به برنامه‌ریزان و طراحان شهری کمک کند تا با درک بهتر از ارتباط بین طراحی محیط و رفتار اجتماعی، محیط‌های شهری پویاتر و کارآمدتری را طراحی کنند.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
فروغ خزاعی نژاد؛ علی حسینقلی زاده؛ علی حسینی؛ حسن پارسی پور
چکیده
با افزایش جمعیت سالمندان لزوم متناسب سازی توسعه شهری با اولویت های سالمندان بمنظور مشارکت هرچه بیشتر این قشر بیش از گذشته مطرح می شود. برای دستیابی به یک شهر سالمندپسند، بررسی وضعیت موجود شهر و اطلاع رسانی آن به مدیران شهری جهت برنامه ریزی و تدوین خط مشی طراحی های آتی ضروری است. بدین منظور روش های مختلفی برای بررسی وضعیت موجود شهر ...
بیشتر
با افزایش جمعیت سالمندان لزوم متناسب سازی توسعه شهری با اولویت های سالمندان بمنظور مشارکت هرچه بیشتر این قشر بیش از گذشته مطرح می شود. برای دستیابی به یک شهر سالمندپسند، بررسی وضعیت موجود شهر و اطلاع رسانی آن به مدیران شهری جهت برنامه ریزی و تدوین خط مشی طراحی های آتی ضروری است. بدین منظور روش های مختلفی برای بررسی وضعیت موجود شهر وجود دارد که یکی از آنها روش OWA همراه باGIS است. در این پژوهش سالمندپسندی با بکارگیری 9 لایه از جمله: دسترسی ها به حمل و نقل عمومی، فضای سبز شهری، خدمات درمانی، کتابخانه های عمومی و مراکز ورزشی به همراه لایه های آلودگی هوا، ترافیک شهری، آلودگی صوتی و آلودگی حرارتی با روش OWA سراسری در محلات 49 گانه شهر بجنورد پرداخته شد. نتایج نشان داد توسعه شهر بجنورد از منظر سالمندپسندی شهری در همه جای آن بصورت یکسان نیست و بخش مرکزی با وجود بافت قدیمی تر، بهتر از بخش های جدید شهر می باشد. همچنین بخش مرکزی و شرقی شرایط بهتری نسبت به دیگر قسمتها دارد و بخش جنوبی بسیار نامناسب نشان داده شد. براین اساس محلات سیدجمال، سرداران و جاجرمی سه محله مطلوب و محله های دانشگاه، احمدآباد و ملکش براساس معیارهای نه گانه نامطلوب تشخیص داده شده اند. این نتایج با بازدید میدانی و تکمیل پرسشنامه به همراه پردازش داده ها به روش Copeland مطابقت بالایی دارد. لذا پیشنهاد می گردد ضمن تقویت همه محله های شهر، بخش جنوبی، جنوب غربی و جوب شرقی شهر از اولویت بیشتری برخوردار شود.
مقاله علمی و پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
مصطفی مواساتی؛ حسن احمدزاده؛ علی پناهی
چکیده
آسیب‌پذیری در برابر زلزله یک مسئله‌ی بزرگ در شهرهای کشورهای مختلف محسوب می‌شود که در ابعاد مختلف دارای پیامدهای زیانباری میباشد. با شناسایی عوامل موثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب آوری در مقابل زلزله می‌توان به مدیریت بحران و کاهش پیامدهای این مخاطره نائل آمد. بررسی وضعیت میزان آسیب‌پذیری مناطق مختلف کلانشهر تبریز بهنگام زلزله ...
بیشتر
آسیب‌پذیری در برابر زلزله یک مسئله‌ی بزرگ در شهرهای کشورهای مختلف محسوب می‌شود که در ابعاد مختلف دارای پیامدهای زیانباری میباشد. با شناسایی عوامل موثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب آوری در مقابل زلزله می‌توان به مدیریت بحران و کاهش پیامدهای این مخاطره نائل آمد. بررسی وضعیت میزان آسیب‌پذیری مناطق مختلف کلانشهر تبریز بهنگام زلزله نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی‌ها، پیش‌بینی‌ها و اقدامات انجام‌شده برای تاب آور ساختن این مناطق، کارایی آن‌چنانی نداشته است. لذا هدف این پژوهش شناسایی پیشران‌های مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب‌آوری کلانشهر تبریز در برابر زلزله و تدوین سناریوهای محتمل برای افق 1422، میباشد. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی، ازنظر ماهیت، تحلیلی- اکتشافی، ازنظر روش گردآوری داده‌ها به صورت توصیفی-پیمایشی و تجزیه و تحلیل داده‌ها به‌صورت آمیخته (کمی-کیفی) میباشد. جامعه آماری پژوهش، 35 نفر از خبرگان متخصص میان‌رشته‌ای در زمینه‌های آسیب‌پذیری و تاب‌آوری و رویکرد آینده پژوهی هستند که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌شده‌اند .در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی طی دو راند، 44 عامل اولیه استخراج‌شده و با تحلیل ساختاری در نرم‌افزار میک‌مک، یازده عامل اصلی به‌عنوان پیشران‌های کلیدی مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب‌آوری مورد شناسایی قرارگرفته‌اند. بر اساس نتایج حاصل از ماتریس اثرگذاری عوامل، از مجموع 3398 رابطه اثرگذاری مستقیم عوامل، متغیرهای بخش کالبدی، بیشترین تأثیر را بر آینده آسیب‌پذیری مناطق مختلف کلانشهر تبریز در برابر بحران زلزله داشته‌اند. در نهایت نیز با تعیین عدم قطعیت‌های بحرانی از طریق شاخص اجماع و همچنین روش استقرایی، سه سناریو طلایی، ایستا و بحرانی برای افق 1422 به دست آمده است.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
لیلا سهیلی وند
چکیده
مسکن یکی از مهمترین عناصر و عوامل دستیابی به توسعه پایدار مبتنی بر عدالت فراگیر است. چگونگی دستیابی به مسکن برای گروه‌های مختلف جامعه به‌خصوص گروه‌های کم‌درآمد و کیفیت و کمیت آن، یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی دولت‌ها و جوامع است. ازآنجاکه مسکن نقش‌های متفاوت و اساسی برای خانوارها دارد، همواره مطلوبیت در تملک آن بوده است، ...
بیشتر
مسکن یکی از مهمترین عناصر و عوامل دستیابی به توسعه پایدار مبتنی بر عدالت فراگیر است. چگونگی دستیابی به مسکن برای گروه‌های مختلف جامعه به‌خصوص گروه‌های کم‌درآمد و کیفیت و کمیت آن، یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی دولت‌ها و جوامع است. ازآنجاکه مسکن نقش‌های متفاوت و اساسی برای خانوارها دارد، همواره مطلوبیت در تملک آن بوده است، اما عوامل متعددی سبب شده‌اند تا دسترسی به آن در شهرها به‌ویژه برای گروه‌های کم‌درآمد دشوار باشد. تاکنون نیز برنامه‌های متفاوتی با عنوان «راهکار» رفع معضلات مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری در دستور کار قرارگرفته است. اما این طرح‌ها تنها مسکّنی برای زخم متورم مسکن در بین این گروه‌های درآمدی بوده است؛ تحلیل شرایط کنونی شهر تبریز در ارتباط با برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد حاکی از آن است که فاصله کنونی سیستم با اهداف و آرمان‌های طرح پایه آمایش و سند تدبیر توسعه استان آذربایجان شرقی بسیار زیاده میباشد بنابراین آنچه نیاز است تجدیدنظر در رویکردهای کلانِ مدیریتی و به‌کارگیری ابزارهای جدید در برنامه‌ریزی است. بدین منظور در این پژوهش سعی گردیده است که پیشران‌های کلیدی مؤثر بر تأمین مسکن مناسب برای گروه‌های کم‌درآمد در شهر تبریز شناسایی و تحلیل شوند. در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی، 40 عامل اولیه در چهار بعد شاخص‌های کالبدی- فضایی، شاخص‌های اقتصادی، شاخص‌های اجتماعی و شاخص‌های زیست‌محیطی استخراج‌شده و سپس با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مؤلفه‌ها تشکیل گردیده است.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
پارمیس ناصری؛ علی زینالی عظیم؛ اسدالله شفیع زاده؛ سولماز بابازاده اسکوئی
چکیده
پل‌ها در فضاهای شهری معاصر و تاریخی جزئی از فضاهای گردشگری در شهر محسوب می‌شدند. با توجه به پیدایش موضوع هویت و اهمیت افراطی به مسائل عینی و عملکردی در دوره مدرن، حرکتی متضاد صورت گرفت که نظریه‌پردازان را بیشتر به سمت‌وسوی عوامل انسانی و معنایی معطوف کرد. هدف از این مطالعه بررسی عوامل مؤثر در هویت فضاهای شهری نمونه موردی پل‌های ...
بیشتر
پل‌ها در فضاهای شهری معاصر و تاریخی جزئی از فضاهای گردشگری در شهر محسوب می‌شدند. با توجه به پیدایش موضوع هویت و اهمیت افراطی به مسائل عینی و عملکردی در دوره مدرن، حرکتی متضاد صورت گرفت که نظریه‌پردازان را بیشتر به سمت‌وسوی عوامل انسانی و معنایی معطوف کرد. هدف از این مطالعه بررسی عوامل مؤثر در هویت فضاهای شهری نمونه موردی پل‌های گردشگری تاریخی و معاصر می-باشد. این تحقیق با روش ترکیبی و با رویکرد کیفی در کمی «لانه به لانه»، ابتدا به جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای با تکنیک اسنادی در ارتباط با موضوع پرداخته است، سپس از تکنیک مصاحبه برای تدقیق مؤلفه‌های به‌دست‌آمده در مبانی نظری بهره برده است. مؤلفه‌های استخراج‌شده از پرسشنامه، با طیف لیکرت صورت گرفته و بین کاربران پل‌ها توزیع شده است. نتایج با نرم‌افزار«EViews» مورد تحلیل قرار گرفته و از آماره‌های مختلف در تحلیل نتایج استفاده شده است. از نتایج رگرسیونی، میانگین ضریب تعیین پل‌های معاصر و تاریخی این‌گونه استنباط می‌شود که همواره در برهه‌های تاریخی از مؤلفه‌های مشخصی برای ایجاد هویت در پل‌ها به‌عنوان یک فضای شهری بهره می‌گرفتند، نکته حائز اهمیت در پل‌های تاریخی این امر است که با توجه به کالبد و تزئینات پل‌ها، فاکتور خانواده نقش پر رنگی در ایجاد احساس تعلق مکانی داشته است در حالی که در پل‌های معاصر به علت هم‌جواری عملکردهای گوناگون، تفریحی، تجاری و گردشگری ضرایب مؤلفه‌های هویت در حوزه‌های اجتماعی و فضایی بیشتر است.
مقاله علمی و پژوهشی
طراحی شهری
محمدتقی پیربابایی؛ عاطفه صداقتی؛ محمدرضا عزتی مهر
چکیده
توده و فضا به عنوان دو عنصر کلیدی در طراحی‌شهری، نقش مهمی در شکل‌گیری محیط‌های ساخته شده ایفا می‌کنند. با‌این-حال، در بسیاری از پروژه‌های مسکن مهر و ملی، به دلیل اولویت‌دهی به ساخت سریع و کم‌هزینه، کیفیت فضاهای عمومی و تعاملات‌اجتماعی ساکنان نادیده گرفته‌شده‌است. این پژوهش با بررسی نمونه‌های مختلف در شهرهای ایران نظیر سهند، ...
بیشتر
توده و فضا به عنوان دو عنصر کلیدی در طراحی‌شهری، نقش مهمی در شکل‌گیری محیط‌های ساخته شده ایفا می‌کنند. با‌این-حال، در بسیاری از پروژه‌های مسکن مهر و ملی، به دلیل اولویت‌دهی به ساخت سریع و کم‌هزینه، کیفیت فضاهای عمومی و تعاملات‌اجتماعی ساکنان نادیده گرفته‌شده‌است. این پژوهش با بررسی نمونه‌های مختلف در شهرهای ایران نظیر سهند، بجنورد، گلبهار، شیروان، رشت، پولادشهر و گلمان به دنبال شناسایی الگوهای غالب در سازماندهی توده‌ها و فضاها و تأثیر آنها بر کیفیت-زندگی ساکنان است. پژوهش حاضر به لحاظ روش یک مطالعه‌ی تطبیقی میباشد. روش گردآوری اطلاعات بصورت مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و پرسشنامه در بازه زمانی یکسان صورت‌گرفته‌است. تحلیل اطلاعات از طریق نرم‌افزارSPSS26 و با بهره از روش میانگین امتیازات و آزمون فریدمن، انجام شد. با توجه به نتایج بدست آمده، الگوی طراحی و ساخت طرح‌های مسکن مهر و ملی در شهرهای مختلف ایران از یک چارچوب واحد تبعیت کرده‌است. با توجه به سه مولفه کالبدی-فضایی، عملکردی و منظر-زیبایی نمونه‌های بررسی‌شده از وضعیت مناسبی برخوردار نبودند. به‌طوری که پولادشهر در مولفه‌های کالبدی-فضایی و منظر-زیبایی با کسب امتیازات 3.4 و 3.05 بیشترین امتیاز را دارد. شهر رشت نیز با کسب امتیاز 3.26 در مولفه‌ی عملکردی دارای بیشترین امتیاز است. با توجه به نتایج نهایی بدست‌آمده، پولادشهر به نسبت سایر شهرهای مورد مطالعه به‌ترتیب در جایگاه اول و گلمان در رتبه آخر قرار گرفته‌است. نتایج این پژوهش میتواند به‌عنوان مبنایی برای بازنگری در سیاست‌های طراحی و بهبود کیفیت فضایی پروژه‌های توسعه مسکن در ایران، مورد استفاده قرار گیرد.
مقاله علمی و پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
احمد زنگانه؛ تاج الدین کرمی؛ محمد سلیمانی؛ عامر نیک پور؛ مرتضی رضازاده
چکیده
در جوامع مدرن، رفتارهای مصرفی و سبک‌های زندگی تجملی در فضاهای شهری به شکل‌گیری الگوهای مصرف نمایشی و ناهنجار دامن زده و منجر به ظهور مناطق اعیان‌نشین و قطبی‌شدن فضایی شهرها شده‌اند. هدف این مقاله بررسی و تحلیل پدیده مصرف متظاهرانه (نمایشی) در فضاهای شهری با استفاده از چارچوب نظریه «طبقه تن آسا» تورستن وبلن است. روش پژوهش تفسیری ...
بیشتر
در جوامع مدرن، رفتارهای مصرفی و سبک‌های زندگی تجملی در فضاهای شهری به شکل‌گیری الگوهای مصرف نمایشی و ناهنجار دامن زده و منجر به ظهور مناطق اعیان‌نشین و قطبی‌شدن فضایی شهرها شده‌اند. هدف این مقاله بررسی و تحلیل پدیده مصرف متظاهرانه (نمایشی) در فضاهای شهری با استفاده از چارچوب نظریه «طبقه تن آسا» تورستن وبلن است. روش پژوهش تفسیری – قیاسی و نوع پژوهش کاربردی از نوع تحقیق و توسعه است. روش جمع‌آوری داده و اطلاعات بر مبنای تحلیل محتوای اسناد علمی، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات برای شناسایی الگوهای مصرف متظاهرانه و بازنمایی آنها در جامعه است. روش تجزیه و تحلیل داده و اطلاعات به صورت تحلیل محتوا است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مصرف متظاهرانه در شهرها، نابرابری‌های شهری را تشدید می‌کند. در فضاهای شهری، مراکز خرید لوکس، رستوران‌های گران‌قیمت و مناطق تجاری خاص به صورت رشد قارچ‌گونه به‌عنوان نمادهای ثروت و منزلت پدیدار شده است. این فضاها اغلب به‌عنوان مکان‌های اختصاصی برای قشر مرفه تبلیغ می‌شوند و دسترسی به آنها برای عموم مردم محدود است. یافته‌های دیگر پژوهش نشان می‌دهد که مصرف متظاهرانه منجر به افزایش قیمت زمین و مسکن، تقویت صنایع لوکس، کاهش دسترسی به منابع، تورم و فشار مالی بر اقتصاد شهری و جذب سرمایه‌گذاری و گردشگری لوکس را به دنبال داشته است. به طوری که مصرف متظاهرانه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با تأکید بر نمایش کالاهای لوکس، سبک‌های زندگی اشرافی و تجملات به‌طور گسترده‌ای بازنمایی می‌شود.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
حسن محمودزاده؛ فیروز جعفری؛ غزال حقی
چکیده
منطقه صاحب‌الامر تبریز، به عنوان بخشی از بافت تاریخی شهر، با چالش‌های متعددی از جمله ناکارآمدی بافت شهری، دسترسی‌های نامناسب، ریزدانگی قطعات مسکونی، هم‌جواری کاربری‌های ناسازگار (به ویژه میدان تره‌بار) و آسیب‌های ناشی از آن مواجه است. این مسائل منجر به کاهش کیفیت زندگی ساکنین، رکود اقتصادی و افت جایگاه اجتماعی منطقه شده و ضرورت ...
بیشتر
منطقه صاحب‌الامر تبریز، به عنوان بخشی از بافت تاریخی شهر، با چالش‌های متعددی از جمله ناکارآمدی بافت شهری، دسترسی‌های نامناسب، ریزدانگی قطعات مسکونی، هم‌جواری کاربری‌های ناسازگار (به ویژه میدان تره‌بار) و آسیب‌های ناشی از آن مواجه است. این مسائل منجر به کاهش کیفیت زندگی ساکنین، رکود اقتصادی و افت جایگاه اجتماعی منطقه شده و ضرورت بازآفرینی آن را اجتناب‌ناپذیر ساخته است. پژوهش حاضر با هدف ارائه طرح‌ها و سیاست‌های بازآفرینی بافت غربی بازار شتربان با رویکرد توسعه پایدار انجام شده است. این پژوهش از روش ترکیبی (کیفی-کمی) بهره برده است. در بخش کیفی، داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی گردآوری شده و با استفاده از تحلیل سوات، راهبردهای کلی بازآفرینی شناسایی شده‌اند. یافته‌های سوات نشان داد که راهبرد محافظه‌کارانه مناسب‌ترین استراتژی برای محدوده مورد مطالعه است. در بخش کمی، برای اولویت‌بندی دقیق‌تر راهبردها، از مدل تحلیل شبکه‌ای استفاده شده است. در این مدل، معیارها و زیرمعیارهای مؤثر در بازآفرینی پایدار منطقه شناسایی و روابط بین آنها تحلیل شده است .نتایج تحلیل مدل شبکه ای نشان داد که سه راهبرد اصلی در بازآفرینی این محدوده ویژه‌ای دارند که شامل؛ بافت تاریخی و فرهنگی شهری به عنوان اولویت نخست، ارتقای کیفیت تجربه گردشگری و ایجاد حس خاطره‌انگیزی به عنوان اولویت دوم و ساماندهی فضاهای شهری و بهبود زیبای است. این راهبردها با تمرکز بر حفظ و احیای میراث فرهنگی، بهبود تجربه بازدیدکنندگان و ارتقای کیفیت محیطی، به جذب گردشگران، بهبود کیفیت زندگی ساکنین، رونق اقتصادی و در نهایت، تحقق توسعه پایدار در محدوده صاحب‌الامر و بازار شتربان غربی کمک می‌کنند.
مقاله علمی و پژوهشی
طراحی شهری
مینا زادعابد شاقاجی؛ سارا سلیمانی
چکیده
بازارها به‌عنوان فضاهای جمعی و عناصر حیاتی در ساختار شهری، نقش قابل توجهی در تداوم حیات اجتماعی-فرهنگی شهرها ایفا می‌کنند. دلبستگی به مکان، به عنوان عاملی کلیدی در افزایش رضایتمندی کاربران، وفاداری به فضا و تداوم حضور مخاطبان، نیازمندبررسی عمیق ابعاد تأثیرگذار است. این پژوهش با هدف سنجش ابعاد مؤثر بر دلبستگی به مکان در بازار قیصریه ...
بیشتر
بازارها به‌عنوان فضاهای جمعی و عناصر حیاتی در ساختار شهری، نقش قابل توجهی در تداوم حیات اجتماعی-فرهنگی شهرها ایفا می‌کنند. دلبستگی به مکان، به عنوان عاملی کلیدی در افزایش رضایتمندی کاربران، وفاداری به فضا و تداوم حضور مخاطبان، نیازمندبررسی عمیق ابعاد تأثیرگذار است. این پژوهش با هدف سنجش ابعاد مؤثر بر دلبستگی به مکان در بازار قیصریه اصفهان – نمونه‌ای شاخص از فضاهای شهری با پیشینه‌ای تاریخی – به روش ترکیبی (اکتشافی) و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری شامل ۳۸۴ نفر از کاربران فعال فضا (کسبه، خریداران، ساکنان و شاغلان) است که با روش نمونه‌گیری تصادفی و بر اساس فرمول کوکران انتخاب شدند. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS26 و آزمون‌های آماری تحلیل گردید. یافته‌ها نشان‌دهنده وضعیت مطلوب بازار قیصریه از منظر شاخص دلبستگی به مکان است. چهار بعد اصلی شناسایی‌شده – هویت‌مکانی، دلبستگی‌عاطفی، وابستگی به مکان و پیوند اجتماعی – در کنار عوامل فردی و زمانی، چارچوب این ارزیابی را تشکیل می‌دهند. بر اساس تحلیل‌های آماری، مؤلفه‌های عاطفه مکانی (با اولویت اول) و هویت مکانی بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری حس دلبستگی داشته‌اند، در حالی که وابستگی به مکان و پیوند اجتماعی با اختلافی معنادار، نقش کمتری ایفا کرده‌اند. این نتایج بر اهمیت غلبه ابعاد عاطفی-هویتی بر ابعاد عملکردی در فضاهای تاریخی-فرهنگی تأکید دارد و لزوم توجه به این شاخص‌ها را در برنامه‌ریزی‌های احیا و نگهداشت بافت‌های شهری آشکار می‌سازد. مطالعه حاضر الگویی کاربردی برای طراحی و بازآفرینی فضاهای تجاری-تاریخی ارائه می‌دهد که قادر است پلی میان نیازهای معاصر و اصالت مکانی برقرار کند.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
محسن بابائی؛ محمد پردل
چکیده
تخریب ساختمان‌های مسکونی یکی از عوامل اصلی تولید ضایعات ساختمانی است که تأثیرات قابل توجهی بر محیط‌زیست دارد و سهم قابل توجهی از کل ضایعات ساختمانی در بر می‌گیرد. در این راستا، شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر تصمیمات مالکان در خصوص تخریب ساختمان‌ها میتواند به بهبود تخمین ضایعات ساختمانی و در گام فراتر در مدیریت ضایعات ساختمانی ...
بیشتر
تخریب ساختمان‌های مسکونی یکی از عوامل اصلی تولید ضایعات ساختمانی است که تأثیرات قابل توجهی بر محیط‌زیست دارد و سهم قابل توجهی از کل ضایعات ساختمانی در بر می‌گیرد. در این راستا، شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر تصمیمات مالکان در خصوص تخریب ساختمان‌ها میتواند به بهبود تخمین ضایعات ساختمانی و در گام فراتر در مدیریت ضایعات ساختمانی مفید باشد. با بررسی مطالعات پیشین می‌توان دریافت که متغیرهای پنهان و آشکار متعددی در ترجیحات مالکان مبنی بر اقدام به تخریب یا عدم تخریب ساختمان دخیل است. در این پژوهش سعی بر این است تا عواملی که مالکان را به تخریب ساختمان‌های مسکونی سوق می‌دهد، شناسایی و تحلیل شود. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری مالکان برای تخریب ساختمان‌های مسکونی است. برای این منظور، از رگرسیون خطی چندگانه (MLR) استفاده شده و داده‌های مربوط به ترجیحات مالکان از طریق پرسش‌نامه‌های جمع‌آوری شده است. داده‌ها در نرم‌افزار آماری SPSS مورد تحلیل قرار گرفتند تا ارتباطات میان عوامل مختلف با ترجیحات مالکان شناسایی شوند. نتایج نشان داد که عواملی نظیر بافت منطقه ملک، میانگین ارزش منطقه ملک، متراژ ملک، سن بنا، عرض‌گذر اصلاحی و تعداد طبقات موجود ملک می‌توانند تاثیر مستقیم را در تصمیم مالکان مبنی بر تخریب ساختمان خود القا کنند، و همه این عوامل شناسایی‌شده به غیر از عامل تعداد طبقات موجود ملک، در سطح معناداری 0.0001 بر ترجیحات مالکان در خصوص تخریب ساختمان‌ها موثر هستند. به‌طور خاص، سن بنا و نوع بافت منطقه بیشترین تأثیر را در تصمیمات مالکان به تخریب داشته‌اند.
مقاله علمی و پژوهشی
برنامه ریزی شهری
علیرضا خطیبی؛ علی شمس الدینی؛ محمدعلی خلیجی
چکیده
حریم منطقه شهری تهران محل زندگی قریب به 16 ملیون نفر است. این حریم تا به حال محلی بوده برای دست‌اندازی زمین‌خواران و هجوم فقرا و حتی برخی سازمان‌های رسمی در قالب تعاونی‌ها که زمینه‌های تفرق فضایی‌مدیریتی را در آن رقم زده‌اند. چنین حریمی نیاز به یک مدیریت کارآمد دارد تا مانعی برای از بین رفتن همین مقدار فضاهای ارزشمند باقیمانده‌اش ...
بیشتر
حریم منطقه شهری تهران محل زندگی قریب به 16 ملیون نفر است. این حریم تا به حال محلی بوده برای دست‌اندازی زمین‌خواران و هجوم فقرا و حتی برخی سازمان‌های رسمی در قالب تعاونی‌ها که زمینه‌های تفرق فضایی‌مدیریتی را در آن رقم زده‌اند. چنین حریمی نیاز به یک مدیریت کارآمد دارد تا مانعی برای از بین رفتن همین مقدار فضاهای ارزشمند باقیمانده‌اش ایجاد شود. هدف اصلی این پژوهش استفاده از نرم‌افزار متاسوات به عنوان تکنیکی راهبردی جهت صیانت و توسعه پایدار حریم شهرداری منطقه 15 شهر تهران است. اطلاعات موردنیاز در حکمِ داده‌های این پژوهش از مطالعه و بررسی مقاله‌ها، کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های مرتبطِ موجود و همچنین دیتاهای اداره‌ها و سازمان‌های مرتبط (مانند اداره کل حریم شهرداری تهران و مرکز آمار ایران) جمع‌آوری شده است. این پژوهش از لحاظ هدف‌گذاری، کاربردی و به لحاظ روش‌شناسی، توصیفی تحلیلی میباشد. برای انتخاب پنل کارشناسان از نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده گردید که درنهایت منجر به انتخاب 12 نفر شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد تخریب محیط زیست، ساخت و سازهای غیرمجاز، زمین‌خواری، مهاجرت و سکونتگاههای غیررسمی و مدیریت متفرق بزرگترین چالش‌ها و عوامل تهدیدکننده صیانت و توسعه پایدار حریم شهرداری منطقه 15 است. متاسوات بر این باور است که منابع و قابلیت‌هایی در جغرافیای موردمطالعه پژوهش وجود دارد که در حکم راهکارهایی برای غلبه بر چالش‌های صیانت و توسعه پایدار جغرافیای موردمطالعه هستند؛ مهمترین آنها «مدیریت یکپارچه حریم» است و سپس نوبت به «توجه مسئولین و اتحاذ وحدت رویه بین کلیه دستگاه‌های دخیل در حریم»، «حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» و «کمربند سبز» می‌رسد.
مقاله علمی و پژوهشی
طراحی شهری
مانا وحیدبافنده؛ محمدرضا پورجعفر؛ مجتبی رفیعیان
چکیده
یک محیط شهری مطلوب میتواند به مردم احساس راحتی و آسایش بدهد و به ترویج احساسات مثبت عمومی کمک کند. با این حال، در روند توسعه سریع شهری، محیط شهری پرتراکم و پربار، تنش و اضطراب ذهنی مردم را برانگیخته و به احساسات منفی کمک کرده است. با این حال، واقعیت این است که فقدان اطلاعات مفید در مورد رابطه بین محیط‌های شهری چند بعدی و احساسات مانع ...
بیشتر
یک محیط شهری مطلوب میتواند به مردم احساس راحتی و آسایش بدهد و به ترویج احساسات مثبت عمومی کمک کند. با این حال، در روند توسعه سریع شهری، محیط شهری پرتراکم و پربار، تنش و اضطراب ذهنی مردم را برانگیخته و به احساسات منفی کمک کرده است. با این حال، واقعیت این است که فقدان اطلاعات مفید در مورد رابطه بین محیط‌های شهری چند بعدی و احساسات مانع از پیشرفت به سمت درک اینکه کدام عناصر در شهرها بر احساسات عمومی تأثیر می‌گذارند و چگونه می‌توان محیط ساخته‌شده شهری را برای ساخت فضاهای شهری انسانی بهبود بخشید. مسئله مهمی که در برنامه‌ریزی و طراحی شهری معمولاً به احساسات شهروندان توجه نمی‌شود، عدم در نظر گرفتن ارتباط عمیق بین فضاهای شهری و احساسات روزمره مردم است که میتواند منجر به ایجاد شهرهایی با فضاهای بی‌رنگ و بی‌روح شود. هدف پژوهش تبیین و شناسایی محورهای غالب در تحقیقات مرتبط با لایه "احساسات شهری" با بهره گیری از ابزار مرور نظام مند و فراتحلیل میباشد. به منظور بررسی هدف پژوهش از روش فراتحلیل و مرور نظام مند استفاده شده است و مقالات علمی فارسی و انگلیسی جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده است. جستجو ها به صورت دستی و مبتنی بر کلید واژه های مرتبط (احساسات، مطالعات شهری) و بر اساس نوع فرضیه مطرح شده حدود 2086 پژوهش شناسایی شده است. دستاورد نهایی این پژوهش چهارچوب نظری از ابعاد و مولفه های موثر بر شکل گیری احساسات در شهرها در جهت ارتقای کیفیت شهری آن ها میباشد.
مقاله علمی و پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
محسن احدنژادروشتی؛ محمدتقی حیدری؛ حسین طهماسبی مقدم؛ امیرحسین شیخ محمدی
چکیده
رشد فزاینده جمعیت شهری در دهه‌های اخیر شهرها را تحت تأثیر نیروها و چالش‌های گوناگونی ازجمله ترافیک شهری، رشد سکونتگاههای غیررسمی، رشد لجام‌گسیخته شهری و ناهنجاری‌های اجتماعی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به افزایش جرم و جنایت، بیکاری، عدم دسترسی به خدمات شهری مناسب که به کیفیت زندگی شهری آسیب می‌زنند، منجر می‌شود. و آگاهی ...
بیشتر
رشد فزاینده جمعیت شهری در دهه‌های اخیر شهرها را تحت تأثیر نیروها و چالش‌های گوناگونی ازجمله ترافیک شهری، رشد سکونتگاههای غیررسمی، رشد لجام‌گسیخته شهری و ناهنجاری‌های اجتماعی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به افزایش جرم و جنایت، بیکاری، عدم دسترسی به خدمات شهری مناسب که به کیفیت زندگی شهری آسیب می‌زنند، منجر می‌شود. و آگاهی از فرم فضایی و شکل و رشد شهر میتواند نقش حائز اهمیتی در میزان موفقیت برنامه‌ریزان و میران شهری داشته باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های عینی و فضایی به تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند در نواحی شهر زنجان می‌پردازد، روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و کاربردی است و داده‌ها به شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. برای تحلیل فضایی از مدل تودیم و روش تحلیل سلسله‌مراتبی AHP در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که شاخص‌های تراکم کلی مسکونی، تراکم ساختمانی خالص، و درصد تمرکز ساختمانی از اهمیت بالایی برخوردارند. همچنین، نرخ سازگاری مقایسه زوجی معیارهای تحقیق کمتر از 0/1 است. در میان 27 ناحیه شهر زنجان، ناحیه 7-1 (محلات کارمندان) با امتیاز یک در وضعیت مطلوب قرار دارد، در حالی که نواحی 9-3 (محله کوی فاطمیه)، 5-1، و 8-2 با امتیاز صفر در وضعیت نامطلوبی به سر می‌برند. این نتایج می‌توانند به برنامه‌ریزان شهری در ایجاد راهکارهای بهینه برای مدیریت رشد شهری و بهبود کیفیت زندگی شهری کمک کنند.
