نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی

نویسندگان

• مصطفی مواساتی ¹
• حسن احمدزاده ²
• علی پناهی ³

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

² دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی‌شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³ استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

آسیب‌پذیری در برابر زلزله یک مسئله‌ی بزرگ در شهرهای کشورهای مختلف محسوب می‌شود که در ابعاد مختلف دارای پیامدهای زیانباری می‌باشد. با شناسایی عوامل موثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب آوری در مقابل زلزله می‌توان به مدیریت بحران و کاهش پیامدهای این مخاطره نائل آمد. بررسی وضعیت میزان آسیب‌پذیری مناطق مختلف کلان‌شهر تبریز بهنگام زلزله نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی‌ها، پیش‌بینی‌ها و اقدامات انجام‌شده برای تاب آور ساختن این مناطق، کارایی آن‌چنانی نداشته است. لذا هدف این پژوهش شناسایی پیشران‌های مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب‌آوری کلان‌شهر تبریز در برابر زلزله و تدوین سناریوهای محتمل برای افق 1422، می‌باشد. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی، ازنظر ماهیت، تحلیلی- اکتشافی، ازنظر روش گردآوری داده‌ها به ‌صورت توصیفی-پیمایشی و تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها به‌صورت آمیخته (کمی-کیفی) می‌باشد. جامعه آماری پژوهش، 35 نفر از خبرگان متخصص میان‌رشته‌ای در زمینه‌های آسیب‌پذیری و تاب‌آوری و رویکرد آینده‌ پژوهی هستند که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌شده‌اند .در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی طی دو راند، 44 عامل اولیه استخراج‌شده و با تحلیل ساختاری در نرم‌افزار میک‌مک، یازده عامل اصلی به‌عنوان پیشران‌های کلیدی مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری و تاب‌آوری مورد شناسایی قرارگرفته‌اند. بر اساس نتایج حاصل از ماتریس اثرگذاری عوامل، از مجموع 3398 رابطه اثرگذاری مستقیم عوامل، متغیر‌های بخش کالبدی، بیشترین تأثیر را بر آینده آسیب‌پذیری مناطق مختلف کلان‌شهر تبریز در برابر بحران زلزله داشته‌اند. در نهایت نیز با تعیین عدم قطعیت‌های بحرانی از طریق شاخص اجماع و همچنین روش استقرایی، سه سناریو طلایی، ایستا و بحرانی برای افق 1422 به دست آمده است.

کلیدواژه‌ها

• تاب‌آوری
• زلزله
• سناریونگاری
• کلان‌شهر تبریز

موضوعات

• جغرافیا و برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Scenario planning and explanation of the key drivers affecting the resilience of metropolitan areas against the earthquake crisis

نویسندگان [English]

• mostafa movasati ¹
• Hassan Ahmadzadeh ²
• Ali Panahi ³

¹ PhD student in Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

² Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

³ Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Vulnerability to earthquakes is a big issue in the cities of different countries, which has harmful consequences in different dimensions. By identifying the effective factors on reducing vulnerability and resilience against earthquakes, crisis management and reducing the consequences of this hazard can be achieved. Examining the state of vulnerability of different areas of Tabriz metropolis during the earthquake shows that the plans, forecasts and measures taken to make these areas resilient were not that effective. Therefore, the aim of this research is to identify the drivers effective in reducing the vulnerability and resilience of Tabriz metropolis against earthquakes and to develop possible scenarios for the horizon of 1422. This research is applied in terms of purpose, analytical-exploratory in terms of nature, descriptive-survey in terms of data collection method and mixed (quantitative-qualitative) data analysis. The statistical population of the research is 35 interdisciplinary experts in the fields of vulnerability and resilience and the future research approach, who were selected with the purposeful sampling method. In this research, 44 primary factors were extracted and With the structural analysis in the Mikmak software, eleven main factors have been identified as key drivers effective in reducing vulnerability and resilience. Based on the results of the factor impact matrix, out of a total of 3,398 direct impact factors, the variables of the physical sector have had the greatest impact on the future vulnerability of different areas of Tabriz metropolis against the earthquake crisis. Finally, by determining the critical uncertainties through the consensus index as well as the inductive method, three golden, static and critical scenarios have been obtained for the horizon of 1422.

کلیدواژه‌ها [English]

• Resilience
• Earthquake
• Scenario Planning
• Tabriz Metropolis