نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی

نویسندگان

• محمدتقی پیربابایی ¹
• عاطفه صداقتی ²
• محمدرضا عزتی مهر ³

¹ استاد دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

² استادیار دانشگاه بجنورد

³ پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

توده و فضا به عنوان دو عنصر کلیدی در طراحی‌شهری، نقش مهمی در شکل‌گیری محیط‌های ساخته شده ایفا می‌کنند. با‌این-حال، در بسیاری از پروژه‌های مسکن مهر و ملی، به دلیل اولویت‌دهی به ساخت سریع و کم‌هزینه، کیفیت فضاهای عمومی و تعاملات‌اجتماعی ساکنان نادیده گرفته‌شده‌است. این پژوهش با بررسی نمونه‌های مختلف در شهرهای ایران نظیر سهند، بجنورد، گلبهار، شیروان، رشت، پولادشهر و گلمان به دنبال شناسایی الگوهای غالب در سازماندهی توده‌ها و فضاها و تأثیر آن‌ها بر کیفیت-زندگی ساکنان است. پژوهش حاضر به لحاظ روش یک مطالعه‌ی تطبیقی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات بصورت مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و پرسشنامه در بازه زمانی یکسان صورت‌گرفته‌است. تحلیل اطلاعات از طریق نرم‌افزارSPSS26 و با بهره از روش‌ میانگین امتیازات و آزمون فریدمن، انجام شد. با توجه به نتایج بدست آمده، الگوی طراحی و ساخت طرح‌های مسکن مهر و ملی در شهرهای مختلف ایران از یک چارچوب واحد تبعیت کرده‌است. با توجه به سه مولفه کالبدی-فضایی، عملکردی و منظر-زیبایی نمونه‌های بررسی‌شده از وضعیت مناسبی برخوردار نبودند. به‌طوری که پولادشهر در مولفه‌های کالبدی‌-فضایی و منظر-زیبایی با کسب امتیازات 3.4 و 3.05 بیشترین امتیاز را دارد. شهر رشت نیز با کسب امتیاز 3.26 در مولفه‌ی عملکردی دارای بیشترین امتیاز است. با توجه به نتایج نهایی بدست‌آمده، پولادشهر به نسبت سایر شهرهای مورد مطالعه به‌ترتیب در جایگاه اول و گلمان در رتبه آخر قرار گرفته‌است. نتایج این پژوهش می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای بازنگری در سیاست‌های طراحی و بهبود کیفیت فضایی پروژه‌های توسعه مسکن در ایران، مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• توده-فضا
• مسکن ملی
• مسکن مهر
• کالبدی- فضایی
• عملکردی
• منظر- زیبایی

موضوعات

• طراحی شهری

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Spatial Mass Pattern in Housing Development Projects in Iran: A Study of Mehr Housing Plans and the National Housing Movement

نویسندگان [English]

• mohammad taghi pirbabaei ¹
• Atefeh Sedaghati ²
• Mohammadreza Ezzati Mehr ³

¹ professor at Islamic art university of Tabriz

² assistant professor at university of bojnord

³ PhD Candidate in Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Mass and space, as two key elements in urban design, play a significant role in shaping built environments. However, in many Mehr and National Housing projects, prioritization of rapid and low-cost construction has overlooked the quality of public spaces and residents' social interactions. This research, by examining various examples from Iranian cities such as Sahand, Bojnord, Golbahar, Shirvan, Rasht, Fooladshahr, and Golman, seeks to identify the dominant patterns in the organization of masses and spaces and their impact on residents' quality of life. The present study is a comparative analysis. Data collection was conducted through library studies, field observations, and questionnaires within a unified timeframe. Data analysis was performed using SPSS26 software, employing the mean scores method and Friedman test. According to the results, the design and construction patterns of Mehr and National Housing projects in different Iranian cities follow a unified framework. Considering the three dimensions of physical-spatial, functional, and aesthetic-landscape, the evaluated cases were found to be suboptimal. For instance, Fooladshahr scored the highest in the physical-spatial and aesthetic-landscape dimensions, with scores of 3.4 and 3.05, respectively. Similarly, Rasht scored the highest in the functional dimension with a score of 3.26. Based on the final results, Fooladshahr ranked first among the studied cities, while Golman ranked last. The findings of this research can serve as a foundation for revising design policies and improving the spatial quality of housing development projects in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mass-Space
• National Housing
• Mehr Housing
• Physical-Spatial
• Functional
• Aesthetic-Landscape