نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی

نویسندگان

• علی مصیب زاده ¹
• رضا حسین زاده ²

¹ هیت عدمی دانشگله

² دانشگاه ارومیه

چکیده

چکیده

با توجه به ساخت‌وسازهای فزاینده، تفکیک قطعات زمین و ناکارآمدی زیرساخت‌های ارتباطی در محله عسگرخان ارومیه، کیفیت زیستی ساکنان به‌ویژه سالمندان دچار افت شده است. کاهش تعاملات اجتماعی و حاشیه‌نشینی این محله، ضرورت بازآفرینی فضاهای شهری با رویکردی انسان‌محور و بین‌نسلی را برجسته می‌سازد. هدف پژوهش حاضر، ارتقای فضاهای شهری به‌گونه‌ای است که ضمن پاسخ‌گویی به نیازهای سالمندان، به بهبود کیفیت زندگی تمام گروه‌های سنی منجر شود. مطالعه با رویکرد توصیفی–تحلیلی و با هدفی کاربردی انجام شده است. چارچوب نظری ترکیبی از رویکرد «شهر دوستدار سالمند» و «حق بر سلامت» بوده و نمونه‌ای مشتمل بر 344 سالمند از میان جامعه آماری 3338 نفری در محله انتخاب شد. داده‌ها از طریق پرسشنامه‌های سنجش کیفیت فضا، مشارکت اجتماعی و خدمات حمایتی گردآوری، و با آزمون‌های آماری، مدل چیدمان فضا و تحلیل مکانی GIS مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌ها نشان می‌دهد کیفیت فضاهای عمومی، به‌ویژه پیاده‌روها، مبلمان شهری، فضاهای سبز و حمل‌ونقل عمومی، کمتر از حد متوسط ارزیابی شده‌اند. اگرچه برخی خدمات نظیر حمل‌ونقل و فضای سبز عملکرد نسبتاً بهتری داشته‌اند، اما مؤلفه‌هایی نظیر برنامه‌های آموزشی و فعالیت‌های اجتماعی سالمندان ضعیف‌ترین وضعیت را داشته‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بهبود فضاهای عمومی صرفاً برای سالمندان، بدون در نظر گرفتن سایر گروه‌های سنی و زمینه‌های فضایی–اجتماعی، ناکافی است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود بازآفرینی شهری با نگاهی یکپارچه، انسان‌محور و زمینه‌گرا انجام شود تا از رهگذر آن، تعاملات اجتماعی تقویت و کیفیت زیست‌پذیری برای همه گروه‌های سنی ارتقا یابد.

کلیدواژه‌ها

• شهردوستدارسالمند
• حق به شهر
• چیدمان فضایی
• ارومیه

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Promoting Age-Friendly City Spaces Based on the Right to Health Approach Using Spatial Analysis: A Case Study of Asgarkhan Neighborhood in Urmia

نویسندگان [English]

• Ali Mosayyebzadeh ¹
• Reza Hosseinzadeh ²

¹ Urmia university

² Urmia university

چکیده [English]

مدیران شهری باید نیازهای خاص سالمندان را در طراحی فضاها و ارائه خدمات در نظر بگیرند تا این قشر بتواند دوران سالمندی را با حداقل رنج سپری کند. تأمین آسایش و آرامش سالمندان به یکی از چالش‌های اصلی کشور تبدیل شده و نیازمند توجه ویژه در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی است. در محله عسگرخان ارومیه، با توجه به چالش‌های کالبدی و فضایی، توجه به نیازهای خاص سالمندان ضروری است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی و با هدف کاربردی انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه شامل سالمندان بالای 60 سال در محله عسگرخان است که بر اساس سرشماری سال 1395، 15.06 درصد از جمعیت این محله را تشکیل می‌دهند. نمونه‌ای تصادفی به تعداد 344 نفر انتخاب شد. داده‌های میدانی از طریق پرسشنامه‌ها و جمع‌آوری و تحلیل کیفیت دسترسی‌ها و خدمات شهری با استفاده از مدل چیدمان فضا انجام شد.. یافته‌ها نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب فضاهای دوستدار سالمند در محدوده مورد مطالعه است، به‌طوری که تمامی ویژگی‌های کیفی مرتبط با ارتقاء کیفیت زندگی سالمندان در سطح متوسط به پایین قرار دارند و امتیاز میانگین این شاخص‌ها کمتر از 3 است. همچنین، کمبود برنامه‌های آموزشی ویژه برای سالمندان و کیفیت پایین مبلمان شهری و خدمات بهداشتی، به کاهش مشارکت اجتماعی و احساس انزوا در این گروه سنی منجر شده است. این وضعیت ضرورت بازنگری در طراحی و اجرای فضاهای عمومی را بیش از پیش نمایان می‌سازد. نتایج این پژوهش نشان‌دهنده نیاز فوری به بهبود شرایط فضاهای شهری برای سالمندان است. تحلیل ساختار فضایی محله با استفاده از مدل چیدمان فضا و شاخص‌های Space Syntax نقاط قوت و ضعف موجود را شناسایی کرده است. یافته‌ها حاکی از وجود محورهای کلیدی با پتانسیل بالا برای ارتقاء تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی ساکنان، به ویژه سالمندان، هستند. بنابراین، ارتقاء کیفیت مبلمان شهری و خدمات بهداشتی می‌تواند به بهبود شرایط زندگی سالمندان در محله عسگرخان کمک کند.

کلیدواژه‌ها [English]

• Age-Friendly City
• Right to the City
• Spatial Arrangement
• Urmia