نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی

نویسندگان

• اکبر اصغری زمانی ¹
• فاطمه پیرعلیلو ²

¹ هیأت علمی

² دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف اصلی برنامه‌ریزی شهری، بهبود کیفیت زندگی شهروندان است؛ اما نادرستی در اجرای آن می‌تواند منجر به افزایش آسیب‌پذیری جوامع در برابر مخاطرات طبیعی مانند سیل شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت کاربری‌های حریم رودخانه‌های عبوری از داخل شهر تبریز، به‌ویژه در محدوده بافت فرسوده واقع در حریم این رودخانه‌ها، انجام شده است. به دلیل تأثیر پوشش گیاهی در مدیریت سیلاب شهری، تغییرات پوشش گیاهی در این مناطق مورد ارزیابی قرار گرفت. در این پژوهش، حریم رودخانه‌ها به سه طبقه 15، 30 و 500 متری تقسیم شد و تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (از سال 1980 تا 2023) و محاسبه شاخص NDVI مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که کاربری‌های مسکونی، تجاری و صنعتی بیشترین فراوانی را در حریم رودخانه‌ها دارند. همچنین، پوشش گیاهی در بازه زمانی مورد بررسی به‌ویژه در مرکز شهر و نقاط تلاقی رودخانه‌ها به‌طور قابل توجهی تخریب شده است و عواملی مانند بی‌توجهی مسئولین طراح و مجری طرح‌های شهری، ارزش افزوده ناشی از تغییر کاربری اراضی و تقاضای قشر خاص جامعه برای این مناطق، نقش مهمی در این تخریب‌ها ایفا کرده‌اند. هرچند 70 درصد ساختمان‌ها از نظر مصالح ساختمانی کیفیت قابل قبولی دارند، شهر تبریز به‌دلیل عدم مدیریت مناسب حریم رودخانه‌ها، در معرض خسارات جدی ناشی از سیلاب قرار دارد. بنابراین، لزوم مقاوم‌سازی سازه‌ها به‌ویژه در بافت فرسوده و بازنگری در سیاست‌های کاربری اراضی، به‌وضوح احساس می‌شود. این پژوهش تاکید می‌کند که برنامه‌ریزی شهری باید به‌صورت یکپارچه و با توجه به اصول حفاظتی انجام شود تا از مخاطرات طبیعی جلوگیری شود

کلیدواژه‌ها

• سیلاب
• پوشش گیاهی
• NDVI
• تبریز
• مهرانه رود

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Evaluation of urban flood management considering the role of vegetation in the river basins of Tabriz city

نویسندگان [English]

• Akbar Asghari Zamani ¹
• Fatemeh Piralilou ²

¹ Department of Urban and Regional Planning_ Faculty of Planning and Environmental Sciences_ University of Tabriz

² Master's student in Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran

چکیده [English]

The primary objective of urban planning is to enhance the quality of life for residents. However, inadequate implementation can increase communities' vulnerability to natural hazards, such as floods. This study examines land use along the rivers flowing through Tabriz, particularly in deteriorated areas within these river boundaries. Given the influence of vegetation on urban flood management, changes in vegetation cover in these regions were evaluated. The river boundaries were categorized into three zones: 15 meters, 30 meters, and 500 meters, and changes in vegetation cover were analyzed using satellite imagery from 1980 to 2023, along with the calculation of the NDVI index. The findings indicated a significant presence of residential, commercial, and industrial land uses within the river boundaries. Furthermore, vegetation cover has been notably affected during the study period, particularly in the city center and at river confluences. Contributing factors to this degradation include negligence by urban planners and implementers, an increase in land use value, and the prioritization of certain societal segments in these areas. Approximately 70 percent of the buildings are deemed acceptable in terms of construction materials; however, Tabriz faces substantial flood risks due to inadequate management of river boundaries. Therefore, it is imperative to reinforce structures, particularly in degraded areas, and to revise land use policies. This research underscores the necessity for integrated urban planning that adheres to conservation principles to mitigate the risks associated with natural hazards.

کلیدواژه‌ها [English]

• Flood
• vegetation
• NDVI
• Tabriz
• Mehraneh Rood