نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی
نویسنده
عضو هیات علمی گروه آموزش جغرافیا دانشگاه فرهنگیان تهران ایران
چکیده
فضاهای عمومی با تنوع کارکردی خود همواره تولیدکننده و مصرف‌کننده سرمایه اجتماعی می‌باشند. این پژوهش باهدف بررسی کارکرد مصرف فضاهای عمومی و میزان سرمایه اجتماعی در بستر مکان، زمان و فعالیت پرداخته است. روش تحقیق از نوع ترکیبی مبتنی بر روش کیفی تفسیری و کمی تبیینی می‌باشد. داده‌ها با روش مشاهده سازمان‌یافته، مصاحبه‌های موردی و همچنین تکمیل پرسش‌نامه در فضاهای عمومی مرکز شهر زنجان به تعداد 470 نمونه انجام یافته است. متغیرهای پژوهش در برگیرنده اعتماد، انسجام، آگاهی و مشارکت اجتماعی می‌باشد. تجزیه‌وتحلیل داده به روش کیفی جداول تفسیری و روش کمی مبتنی بر تمرکز، پراکندگی، رادار تغییرات، مدل تعقیبی و تی ولچ بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد نوع کارکرد مصرفی فضاهای عمومی اثر تعیین‌کننده در میزان سرمایه اجتماعی دارد. طوری که فضاهای عمومی خطی حرکت محور با محدودیت مکانی ایستایش، گفتگو، سرمایه اجتماعی کمتری نسبت به فضاهای عمومی جمع‌گرا با سازمان فضایی مبتنی بر نشستن و گفتمان اجتماعی دارند. میان بازه زمانی مصرف فضا و کارکرد آن با میزان سرمایه اجتماعی در سطح معناداری قابل‌قبول ارتباط معنادار وجود دارد. طوری که مدل تعقیبی نشان‌دهنده تفاوت معنادار فضاهای عمومی مرکز شهر زنجان در میزان سرمایه اجتماعی دارد. پراکندگی سرمایه اجتماعی در رادار تغییرات به سمت پیرامون رادار (مطلوبیت) بوده که بر اساس مدل ولچ این نسبت باتوجه‌به نوع و زمان مصرف فضا متفاوت از هم می‌باشد. نوع کارکرد فضا تعیین‌کننده نوع مصرف و به‌تناسب نوع مصرف اثرگذار بر سرمایه اجتماعی می‌باشد. مصرف‌کنندگان فضاهای عمومی مرکز شهر به‌تناسب زمانی، سرمایه اجتماعی متفاوتی را باتوجه‌به عملکرد فضا دارند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The functional effect of the use of city center spaces on social capital (Case study: the central texture of Zanjan city
نویسنده [English]
- esmaeil Daviran
Faculty Member, Department of Geography Education, Farhangian University, Tehran, Iranr
چکیده [English]
Public spaces with their functional diversity are always producers and consumers of social capital. This research aims to investigate the function of public space consumption and the amount of social capital in the context of place, time, and activity. The research method is of a mixed type based on qualitative interpretative and quantitative explanatory methods. The data was collected by organized observation method, case interviews, and questionnaire completion in the public spaces of the city center of Zanjan in the number of 470 samples. The research variables include trust, cohesion, awareness, and social participation. The data analysis was based on the qualitative method of interpretive tables and the quantitative method based on concentration, dispersion, change radar, follow-up model, and T-Welch. The findings show that the type of consumption function of public spaces has a determining effect on the amount of social capital. So linear public spaces based on movement with limited space for standing, and conversation, have less social capital than collectivist public spaces with spatial organization based on sitting and social discourse. There is a significant relationship between the period of space use and its function with the amount of social capital at an acceptable significance level. So, the a posteriori model shows a significant difference in the amount of social capital in the public spaces of Zanjan city center. The dispersion of social capital in the radar of changes is towards the periphery of the radar (desirability), which according to Welch's model, this ratio is different according to the type and time of space consumption.: The type of function of the space determines the type of consumption and according to the type of consumption it affects the social capital. The users of the public spaces city center have different social capital according to the function of the space.
کلیدواژه‌ها [English]
- space
- consumption
- social capital
- difference
فضاهای عمومی با تنوع کارکردی خود همواره تولیدکننده و مصرف‌کننده سرمایه اجتماعی می‌باشند. این پژوهش باهدف بررسی کارکرد مصرف فضاهای عمومی و میزان سرمایه اجتماعی در بستر مکان، زمان و فعالیت پرداخته است تا این مهم حاصل شود که تنوع مصرف فضای شهری چگونه بر میزان سرمایه اجتماعی اثر گذار می باشد. روش تحقیق از نوع ترکیبی مبتنی بر روش کیفی تفسیری و کمی تبیینی می‌باشد. داده‌ها با روش مشاهده سازمان‌یافته، مصاحبه‌های موردی و همچنین تکمیل پرسش‌نامه در فضاهای عمومی مرکز شهر زنجان به تعداد 470 نمونه انجام یافته است. متغیرهای پژوهش در برگیرنده اعتماد، انسجام، آگاهی و مشارکت اجتماعی می‌باشد. تجزیه‌وتحلیل داده به روش کیفی جداول تفسیری و روش کمی مبتنی بر تمرکز، پراکندگی، رادار تغییرات، مدل تعقیبی و تی ولچ بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد نوع کارکرد مصرفی فضاهای عمومی اثر تعیین‌کننده در میزان سرمایه اجتماعی دارد. طوری که فضاهای عمومی خطی حرکت محور با محدودیت مکانی ایستایش، گفتگو، سرمایه اجتماعی کمتری نسبت به فضاهای عمومی جمع‌گرا با سازمان فضایی مبتنی بر نشستن و گفتمان اجتماعی دارند. میان بازه زمانی مصرف فضا و کارکرد آن با میزان سرمایه اجتماعی در سطح معناداری قابل‌قبول ارتباط معنادار وجود دارد. طوری که مدل تعقیبی نشان‌دهنده تفاوت معنادار فضاهای عمومی مرکز شهر زنجان در میزان سرمایه اجتماعی دارد. پراکندگی سرمایه اجتماعی در رادار تغییرات به سمت پیرامون رادار (مطلوبیت) بوده که بر اساس مدل ولچ این نسبت باتوجه‌به نوع و زمان مصرف فضا متفاوت از هم می‌باشد. نوع کارکرد فضا تعیین‌کننده نوع مصرف و به‌تناسب نوع مصرف اثرگذار بر سرمایه اجتماعی می‌باشد. مصرف‌کنندگان فضاهای عمومی مرکز شهر به‌تناسب زمانی، سرمایه اجتماعی متفاوتی را باتوجه‌به عملکرد فضا دارند. طوری که فضاهای با عملکرد جمعی مانند مسجدجامع و فضاهای پارکی پیرامون سرمایه اجتماعی بالاتری را در مقایسه با فضاهای خطی دارند.
واژگان کلیدی: فضا، مصرف، سرمایه اجتماعی، تفاوت، مرکز شهر
- افروغ، عماد. (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن. چاپ اول، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- احدنژاد روشتی، محسن، اشلقی، مهدی. (۱۴۰۱). بررسی تطبیقی مولفه‌های هویت مکان در فضای خیابانی آب‌رسان و شریعتی تبریز. نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، ۲۶(۸۱): ۲۳-۱.
- برک پور، ناصر و انصاری، محمدرضا.(1401). ارزیابی برنامه های توسعه شهری و منطقه ای از منظر پایداری اجتماعی. . فضای شهری و حیات اجتماعی، 1(3)، 16-1.
- حسین‌زاده، علی حسین، رشیدی، سارا، و رستمی، ایوب. (۱۴۰۰). مطالعه ارتباط سرمایه اجتماعی با سلامت اجتماعی (مطالعه موردی: جوانان شهر خرم‌آباد). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، ۲۰(۵۲)، ۲۹۳-۳۱۲.
- حلیمی، شبنم، و قنبران، عبدالحمید. (۱۴۰۰). ارائه سیاست‌های طراحی فضای شهری به‌منظور افزایش انسجام اجتماعی نمونه موردی: محوطه پارک تقوی، شهر اسلام‌شهر. مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری، ۷(۶ (پیاپی ۶۳))، ۱۳۹-۱۵۰.
- دویران، اسماعیل (۱۴۰۲). ارزیابی مؤلفه‌های طراحی فضای زیست فراغتی کودکان (نمونه موردی: بوستان‌های ناحیه‌ای منطقه چهار زنجان). برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری،۳(۹)-۱۰۰-83.
- دویران، اسماعیل. (۱۳۹۲). ارزیابی کارکرد سرمایه اجتماعی در بافت‌های شهری با فرایند تحلیل سلسله‌مراتب (نمونه موردی: شهر زنجان). مطالعات ساختار و کارکرد شهری،۱(۳)، 75-55.
- دویران، اسماعیل. (۱۴۰۲). ضرباهنگ کاوی قرارگاه‌های رفتاری در بوستان‌های شهری (مطالعه موردی: بوستان بهارستان و ابن‌سینای زنجان). فصلنامه مطالعات شهری، 12(48)، 28-۱۷.
- رشادی، منوچهر. (۱۳۹۹). بررسی ارتباط میان اعتماد و مشارکت اجتماعی (موردمطالعه: شهروندان شهرهای استان همدان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، ۹(4)، 907-930.
- رضایی، محمدرضا؛ قاسمی، مسلم و رستم زاده، میترا. (1402). تحلیل فضایی کاربری ها در مناطق شهری ( مطالعه موردی: منطقه تاریخی شهر یزد. فضای شهری و حیات اجتماعی، 2(4)، 20-1.
- زکایی، حسین، سجادی هزاره، سید حمید، تجاری، فرشاد، و امیرتاش، عبدالرضا. (۱۴۰۰). مدل ارتباطی شبکه‌های اجتماعی، سواد رسانه‌ای، سرمایه اجتماعی و هویت اجتماعی دست‌اندرکاران برنامه‌های ورزشی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های فیزیولوژی و مدیریت در ورزش، 13(۱)، 147-160.
- سهرابی صمیره، شهلا، نوابخش، مهرداد، و حضرتی صومعه، زهرا. (۱۴۰۱). بررسی عوامل مؤثر بر انسجام اجتماعی شهر اندیمشک (مطالعة موردی؛ شهروندان اندیمشک در سال ۱۳۹۸-۱۳۹۹). مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، 12(۴۲)، 0-0.
- شاطریان، محسن، و حیدری سورشجانی، رسول. (۱۳۹۷). پایگاه اجتماعی اقتصادی شهروندان و رفتار خرید در فضای شهری (مطالعه موردی: بازار سنتی شهر کاشان). شهر پایدار، ۱(۳)، 65-80.
- شیعه، اسماعیل (۱۳۹۲) مقدمه ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، چاپ سی سوم،. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
- صمدی، علی، موسوی، سید یعقوب، و ازکیا، مصطفی. (۱۳۹۸). تحلیل جامعه شناختی و کالبدی فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی شهرتهران). شهر پایدار، ۲(4)، 101-114.
- طاهونی، مهدیه و طاهونی ، الهام. ( 1401). بررسی تقش سرمایه اجتماعی در بازآفرینی پایدار شهری(مطالعه مودری: محلات شمالی بافت تاریخی- فرهنگی شهر تبریز). فضای شهری و حیات اجتماعی، 1(3)، 71-55.
- عبداله‌زاده فرد، علیرضا. (1396). نقش فضای عمومی شهری در شکل‌گیری اعتماد اجتماعی (نمونه موردی: پارک حاشیه چمران، کلان‌شهر شیراز). آمایش محیط، ۱۰(39)، 157-181.
- علمی، محمود. (۱۴۰۰). عوامل اجتماعی مرتبط با مشارکت شهروندان تبریز در روند توسعه پایدار شهر. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)، 13(۳)، ۶۷-86.
- غنیمتی، حسن، منصوری، فردین، و داداندیش، پروین. (۱۳۹۹). انسجام اجتماعی و رابطه تشتت هنجاری با آن. مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی)، 11(۲)، 237-265.
- قنبری نژاد ناصری، ندا، و کاظمی‌زاده، وحید. (۱۴۰۱). برنامه‌ریزی فضای سبز شهری با رویکرد ورزش, سلامتی و رفاه اجتماعی (مروری). فرهنگ و ارتقای سلامت، ۶(۲)، 323-331.
- قیصری، نوراله. (۱۳۹۸). مشارکت اجتماعی؛ معناکاوی یک مفهوم راهبردی. مطالعات راهبردی ناجا، 4(11)،31-59.
- مجتبایی، کاظم، نوابخش، مهرداد، کلدی، علیرضا، و زارع مهدوی، قادر. (۱۳۹۹). تأثیر مهاجرت بر تغییرپذیری انسجام اجتماعی. پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، 13(۲ (پیاپی 50))، 51-70.
- محمدی، بهشته و شارع پور، محمود. (۱۳۹۷). بررسی ارتباطات اجتماعی جوانان و نحوه تعاملات آنها در فضای پارک (مطالعه موردی: جوانان شهر آمل). فصلنامه توسعه اجتماعی، 12(4)، 166-131.
- ملکی، سعید؛ امیری، محمدرضا؛ مرادی مفرد، سمیرا و جوکار، سجاد. (۱۳۹۵). نقش اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف مدیریت شهری به سوی توسعه پایدار.جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای. 5(۱۸)، ۱۰۲-۸۹.
- نیازی، محسن؛ خدمتی، زین‌العابدین و خوش‌بیانی آرانی، فاطمه. (۱۴۰۱). بررسی میزان اعتماد اجتماعی و پایداری نسبت به تمایل مشارکت اجتماعی شهروندان شهر کاشان. مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 12(43)،32-۱.
- Ballet, J., N. Sirven, and M. Requiers-Desjardins.(2008). Social capital and natural resource management: a critical perspective. Journal of Environment Development 16:355 74.http://dx.doi.org/۱۰.1177/1070496507310740
- Bodnar, J. (2015). Reclaiming public space. Urban Studies, ۵۲(12), 2090–2104.https://doi.org101177/0042098015583626
- Carmona, M., Freeman, J., Rose, S., & Woolley, Helen. (2004). The Value of Public Space: How High Quality Parks and Public Spaces Create Economic, Social and Environmental Value. cabe space .
- Carpentier, Nico (2012), “The Concept of Participation, if They Have Access and Interact, Do They Really Participate?”, Revista Fronteiras –Estudos Midiáticos, 14(۲), (164-177).
- Coleman, J.(1944). Foundation of social theory, Belknap press,p1-495
- Cox,J.(2010). Immigrant Assimilation,Trust and Social Capital,Forschungsinstitut,zur Zukunft der Arbeit Institute for the Study of Labor, Discussion Paper No. 5063 July 2010, Bonn Germany.
- Elmi, Mahmoud. (2020). Social factors related to the participation of Tabriz citizens in the process of sustainable development of the city. New Perspectives in Human Geography (Human Geography), 13(3), 67-86 [In Persian].
- Fedor, C. G. (2019). Social capital and community development: Case study. Social Research Reports, 11(۱),65-77.
- Fukuyama, F.(1989).The End of History, The National Interest.No 16.
- Ievdokymov, V., Lehenchuk, S., Zakharov, D., Andrusiv, U., Usatenko, O., & Kovalenko, L. (2020). Social capital measurement based on “The value explorer” method. Management Science Letters, ۱۰(۶), 1161-1168.
- Jariego, Isidro & De la Peña Leiva, Adriana & Arenas Rivera, Claudia & Alieva, Deniza. (2019). Personal networks, social media, and community cohesion in the strategies of peace-building agents in Colombia to counteract the segregation of displaced populations: MAYA-JARIEGO et al. Journal of Community 47. 1300-1312.
- Keyes, C. L. M. & Shapiro, A. D. (2004).Social Well-Being in the United States: ADescriptive Epidemiology.” In: Brim, O. G; Ryff, C. & Kessler, R. (Eds.) , How Healthy Are We? A National Study of Well-Being at Midlife, Chicago: University of Chicago Press.
- Kokubun, K., Ino, Y., & Ishimura, K. (2020). Social capital and resilience make an employee cooperate for coronavirus measures and lower his/her turnover intention. ArXiv preprint arXiv, 2007.07963.
- Mehta, V. (2014). Evaluating Public Space. Journal of Urban Design, ۱۹(۱), pp. ۵۳–88. https://doi.org/۱۰.1080/13574809.2013.854698
- Mignone,a.(2009). Social Capital and Aboriginal Communities:A critical assessment. Journal de la santé autochtone, novembre.
- Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. Simon and Schuster.
- Rose , R .(1999). getting Thingsdone in an Antimodern sosity: social capital network in Rosia. In Dasgopta And serageldin 1999:71-147.
- Sagan, H. N. (2015). Specters of '68: Protest, Policing, and Urban Space. UC Berkeley. ProQuest ID: Sagan_berkeley_0028E_15521. Merritt ID: ark:/13030/m5k38z3n. Retrieved from
- https://escholarship.org/uc/item/ 5fw554xm
)