نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 گروه شهرسازی دانشگاه ارومیه
2 دانشکده معماری شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
3 گروه شهرسازی، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
4 گروه شهرسازی، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
چکیده
در برنامه‌ریزی کاربری اراضی، عدالت در توزیع و پراکنش فضایی کاربری‌ها یکی از مؤلفه‌های اساسی در توسعه پایدار شهری محسوب می‌شود. یکی از کاربری‌های بسیار مهم در شهرها کاربری آموزشی است، که ضرورت وجود آن برکسی پوشیده نیست. در تفکر و اندیشه اسلامی و با توصیه ی قرآن به تفکر و تحقیق و جست‌وجو در عالم خلقت به ریشه اصلی ایجاد مراکز علمی در جوامع اسلامی تاکید شده است. در این راستا پژوهش مورد نظر به ارزیابی کاربری‌های آموزشی (مدارس ابتدایی) با توجه به اصول شهر اسلامی و وضعیت پراکنش آن‌ها در بین مناطق ده‌گانه تبریز پرداخته و سپس با تلفیق شاخص‌ها به تحلیل مکانیابی فضاهای آموزشی می پردازد. نوع پژوهش حاضر کاربردی و روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است. در این پژوهش، ابتدا از روش نزدیکترین مجاورت یا همسایگی برای نشان دادن پراکندگی مدارس ابتدایی شهر تبریز و از روش تحلیل شبکه در سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تحلیل وضع موجود توزیع فضایی مدارس و بررسی شعاع عملکرد آن‌ها استفاده شده است و در نهایت برای ارزیابی معیارهای سه گانه از مدل تاپسیس استفاده شده تا واحد ارزیابی معیارها یکسان سازی شوند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که مناطق6، 8 و 10 به ترتیب در بالاترین رتبه و منطقه 7 در رتبه آخر قرار دارد، به این صورت که تنها منطقه 8 تحت پوشش100 درصدی شعاع عملکرد مفید قرار گرفته و از نظر معیار الگوی توزیع مدارس، منطقه 6 دارای الگوی منظم می‌باشد. و از نظر سرانه نیز هیچ یک از مناطق از وضعیت رضایت بخشی برخوردار نیستند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An Evaluation of the Social Justice Indicators for Availability and Distribution of Educational Land Use in Islamic Cities (Case Study: Tabriz)
نویسندگان [English]
- Asghar Abedini 1
- Fatemeh Jabbarpour Mehrabad 2
- Ebrahim Emami 3
- Mehdi Bagherzadeh 4
- Rouzbeh Irani far 4
1 University of Urmia
2 Faculty of architecture and urbanism, Tabriz Islamic art university
3 Department of Urban Planning, Faculty of Architecture, Urban Planning and Art, Urmia University, Urmia, Iran.
4 Department of Urban Planning, Faculty of Architecture, Urban Planning and Art, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]
In land use planning, justice in the distribution is considered one of the basic indicators in sustainable urban development. One of the most important land uses in cities is educational use, the necessity of which is not hidden from anyone, However, its position in the Islamic city becomes doubly important, because in Islamic attitude and with the recommendation of the Quran to think, research in the world of creation, the creating scientific centers in Islamic societies has been emphasized. this research evaluates educational uses (primary schools) and their distribution status among the 10 districts of Tabriz, and then re-locates educational spaces by interpreting the indicators. The study at hand is practical and the research method is descriptive-analytical research. In this research, first, the nearest neighborhood (RN) method has been used to show the distribution of primary schools in Tabriz then The network analysis method in GIS has been used to analyze the current situation of the spatial distribution of schools and to check the radius of their performance and finally, the TOPSIS model was used to evaluate the three criteria so that the evaluation unit of the criteria is unified. The results of this research show that regions 6, 8 and 10 are ranked highest and region 7 is ranked last and only region 8 is covered by 100% of the useful performance radius and in terms of the distribution pattern of schools, region 6 has a regular pattern. And in terms of per capita, none of the regions have a satisfactory situation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Social Justice
- Islamic City
- Network Analysis
- Nearest Neighborhood Model (RN)
- ابن شعبه حرانی ابومحمد. (1363). تحف العقول، قم، مؤسسه النشر الاسلام.
- احمدی دیسفانی یداله؛ علی آبادی محمد. (1390). کنکاشی در باب شکل شهر سنتی از منظر اندیشه اسلامی، فصلنامه باغ منظر، 8 (19)، 17-30.
- اخوان کاظمی بهرام. (1386). امنیت در نظام سیاسی اسلام، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. چاپ دوم
- اسماعیل زاده کواکی علی؛ محتاجی میثم؛ انفرادی مرتضی. (1392). واکاوی شاخص‌های شهر سالم از دیدگاه معماری و شهرسازی اسلامی، اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار، مشهد.
- اکبرپور محمد؛ شهبازی, مهسا. (1402). واکاوی نقش امنیت اجتماعی در سرمایه اجتماعی خانوارهای روستایی در مناطق مرزی شهرستان قصر شیرین. فضای شهری و حیات اجتماعی, 2(5), 69-81. doi: 10.22034/jprd.2023.57829.1058
- -پور محمدی محمدرضا؛ عساکره ماجده. (1391). ارزیابی مکان یابی کاربری‌های آموزشی (مدارس ابتدایی) شهر شادگان، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 3 (9)، 1-20. Doi: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1391.3.9.1.0
- تقوایی مسعود؛ رخشانی نسب حمیدرضا. (1389). تحلیل و ارزیابی مکان گزینی فضاهای آموزشی شهر اصفهان، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 14 (3)، 73-95. Doi: http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-4650-fa.html.
- -حافظ‌نیا محمدرضا؛ قادری حاجت مصطفی؛ احمدی‌پور زهرا؛ رکن الدین افتخاری عبدالرضا؛ گوهری محمد. (1393). طراحی الگوی سنجش عدالت فضایی (مطالعه موردی: ایران)، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 19 (1)، 33-52. Doi: http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-11685-fa.html.
- حکیمی محمدرضا. (1377). الحیاة، ترجمه احمد آرام، تهران، نشر فرهنگ اسلامی. چاپ اول.
- داداش‌پور هاشم؛ علیزاده بهرام؛ رستمی فرامرز. (1394). تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه‌ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام، فصلنامه نقش جهان، 5 (1)، 75-84. Doi: http://dorl.net/dor/20.1001. 1.23224991.1394.5.1.1.2
- داوری اردکانی رضا. (1374). فارابی، تهران، انتشارات طرح نو. چاپ اول
- دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، کمیسیون اقتصاد کلان. (1386). شاخص‌های عدالت اقتصادی و اجتماعی.
- رحمانپور علی اکبر. (1389). معیارهای مکانیابی مدارس و ارزیابی آن‌ها (مطالعه موردی: مدرسه راهنمایی آیت الله سعیدی مرند)، فصلنامه آموزش جغرافیا، 24 (3)، 24-31.
- رحیمی لیلا؛ نقی‌زاده محمد. (1395). تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی (محله)، فصلنامه هویت شهر، 10 (26)، 13-2 DOI: https://dorl.net/dor/20.1001.1.17359562.1395.10.2.2.9
- رضایی محمدرضا؛ قاسمی مسلم؛ رستم زاده میترا. (1402). تحلیل فضایی کاربری ها در مناطق شهری (مطالعه موردی: منطقه تاریخی شهر یزد). فضای شهری و حیات اجتماعی, 2(4), 1-20. doi: 10.22034/jprd.2023.16425
- رضایی خرم آبادی حجت؛ فاطمی مهران؛ طالبی محمد صادق. (1398). ارزیابی رابطه‌ی امنیت و اوقات فراغت در فضاهای سبز شهری (نمونه موردی: پارک های ناحیه‌ای شهر یزد)، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 23 (4)، 87-121. DOI: https://dorl.net/dor/20.1001.1.16059689.1398.23.4.2.9
- رمضانی مهریان مجید؛ منوچهری میاندآب ایوب. (1401). تحلیل فضایی دسترسی گروه های فقیر به خدمات شهری (مورد: شهر ارومیه)، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 26 (3)، 74-104. Doi: http://dx.doi.org/10.2022/hsmsp.26.3.4
- روستایی شهریور؛ بابایی الی‌‌ناز؛ کاملی‌فر زهرا. (1392). ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری، مطالعه موردی کلان شهرتبریز، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3 (10)، 81-100.
- -سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور. (1391). ضوابط مکانیابی مدارس و مجتمع‌های آموزشی در بافت شهر و محله، معاونت فنی و نظارت، دفتر تحقیقات.
- سجادزاده حسن؛ موسوی سیده الهام. (1393). ابعاد چیستی شناسی و هستی شناسی شهر اسلامی از منظر متون اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 5 (16)، 5-17.
- شبستری شیخ محمود. (1382). گلشن راز، تهران: زرین.
- شماعی علی؛ عسکری حمید. (1388). آسیب شناسی کاربری آموزشی مقطع دبیرستان در شهر ایلام با استفاده از GIS ، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 9 (8). 104-138. Doi: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-568-fa.html
- عباسی محمدرضا. (1388). بررسی توزیع فضایی خدمات شهری در مناطق شهر شیراز(نمونه مراکز آموزشی شهر شیراز)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1 (2)، 45-54.
- فارابی ابونصر محمد. (1379). اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تحشیه: سید جعفر سجادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کمیلی محمد؛ زیاری کرامت‌‌الله؛ پوراحمد احمد؛ حاتمی نژاد حسین. (1392). بررسی تاثیر فرهنگ اسلامی در مدیریت فضاهای شهری، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 2 (3)، 7-31. Doi: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22517081.1392.2.3.5.3
- گودرزی سروش محمد مهدی؛ امین زاده گوهرریزی بهناز؛ نقی زاده محمد. (1391). تجلی اندیشه اسلامی در شهر با حضور مدرسه در محله، نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2 (7)، 99-108.
- مرکز آمار ایران. (1390). گزارش تحلیلی از نتایج سرشماری به تفکیک مناطق، مدیریت آمار و اطلاعات.
- مشکینی ابوالفضل؛ حمزه نژاد مهدی؛ قاسمی کیمیا. (1394). تدقیق مفهومی و تشریح راهکارها و شاخص‌های تحقق سنجی چهار اصل مسجد محوری، محله محوری، درون گرایی، طبیعت گرایی، در شهر ایرانی اسلامی، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، 3 (3)، 18-35. Doi: http://jria.iust.ac.ir/article-1-270-fa.html
- مشکینی ابوالفضل؛ لطفی صدیقه؛ احمدی کردآسیایی فرزانه. (1393). تحلیل عملکرد مدیریت شهری در عالت فضایی میان نواحی شهری (مطالعه موردی: شهر قائمشهر)، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 18 (2)، 153-172. Doi: http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-9283-fa.html.
- مشفقی‌فر شکوفه؛ عزت‌پناه بختیار؛ موسوی میرنجف. (1400). ارزیابی خدمات شهری در مناطق ده‌گانه کلان شهر تبریز، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 10 (37)، 79-98.
- -مصیب زاده علی؛ بقائی مریم. (1402). تبیین وضعیت برخورداری و نحوه توزیع فضای سبز در مناطق شهری با رویکرد عدالت فضایی (نمونه موردی: مناطق پنجگانه شهر ارومیه). فضای شهری و حیات اجتماعی, 2(4), 57-71. doi: 10.22034/jprd.2023.16428
- مطهری مرتضی. (1374). سیری در نهج البلاغه، تهران، انتشارات صدرا. چاپ‌دوازدهم.
- مهندسین مشاور نقش محیط. (1391). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
- نقی زاده محمد. (1379). صفات شهر اسلامی از نگاه قرآن، فصلنامه صحیفه مبین، (5)، 40-44.
- ولی زاده رضا. (1386). مکانیابی مراکز آموزشی دبیرستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهر تبریز)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 7 (5)، 59-87 . Doi: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-542-fa.html
- Martinez, J., (2009), The use of GIS and Indicators to Monitor Intra-Urban Inequalities: A Case Study in Rosario", Argentina, Habitat International, 33(1), 387- 396. Doi: https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2008. 12.003.
- Gu, Zh., Zhang, X., (2021), Framing social sustainability and justice claims in urban regeneration: A comparative analysis of two cases in Guangzhou, Land use policy, 102, 1-9.Doi: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.105224.
)