نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز،تبریز،ایران

2 سارا راشکی،کارشناسی ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

10.22034/jprd.2023.55790.1040

چکیده

زبان در حوزه شهرسازی می تواند دارای واژگان دستور زبان و قواعد و مفاهیمی مربوط به مولفه های مختلف باشد که این قواعد و دستور زبان حاوی تجارب و الگوها و روش هایی در خلق فضا و توده و آفرینش مکان های عمومی و خصوصی و به طور کلی بافت شهری است که با استفاده از فرهنگ، اقلیم و فناوری های ساخت و ساز در طول زمان ایجاد شده است. این پژوهش با هدف استخراج دستور زبان طراحی شهری در بافت‌های با ارزش با تاکید بر بافت تاریخی سیستان انجام شده‌است که مهمترین پرسش در این راستا این می‌باشد که مولفه‌های شکل‌گیری قواعد دستور زبان طراحی شهری سیستان کدامند؟ شیوه انجام این پژوهش ترکیبی از شیوه های توصیفی،تحلیلی و موردی می باشد. نتایج مطالعات مبانی نظری نشانگر آن است که مولفه‌های موثر بر فرم و فضای کالبدی شهر شامل مولفه‌های جغرافیایی، اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی، کالبدی و منظر شهری است. دستور زبان طراحی شهری منطقه سیستان متاثر از جنبه ها و متغیرهای فرهنگی و جغرافیایی هویت بخشی است که در فرم بافت تجلی یافته است. که آن را در منظر بیرونی بافت در قالب گنبدها، دریچه های مشبک، خارخانه ها و نماها می توان ملاحظه نمود. اغلب این فرم ها و اجزا و عناصر فضای کالبدی علاوه بر جنبه های اقلیمی و کارکردی دارای وجه فرهنگی هستند که سبک زندگی منحصر بفرد سیستانی متاثر از مولفه های مذکور را خلق می نماید.از دیگر الگوهای زبان طراحی شهری این منطقه چاه نیمه ها که به عنوان فضاهای عمومی و همگانی هستند

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Redefinition the urban design grammar Dimensions in the Sistan region

نویسندگان [English]

  • Asghar Molaei 1
  • Sara Rashki 2

1 Associate Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran

2 Sara Rashki, Master of Urban Design, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Language in the field of urban planning can have grammar words and rules and concepts related to different components, which these rules and grammar contain experiences, patterns and methods in creating space and mass and creating public and private places and in general context It is a city that has been created using culture, climate and construction technologies over time. This research has been done with the aim of extracting the grammar of urban design in valuable contexts with an emphasis on the historical context of Sistan, and the most important question in this regard is what are the components of the grammar of urban design in Sistan? The method of conducting this research is a combination of descriptive, analytical and case methods. The results of theoretical studies indicate that the components affecting the form and physical space of the city include geographical, climatic, cultural, social, physical and urban landscape components. The grammar of urban design in Sistan region is affected by the aspects and cultural and geographical variables of identity, which is manifested in the form of texture. which can be seen in the external view of the structure in the form of domes, mesh valves, spiers and facades. Most of these forms and components and elements of the physical space, in addition to the climatic and functional aspects, have a cultural facet that creates the unique Sistani lifestyle influenced by the above-mentioned components. They are public and public spaces

کلیدواژه‌ها [English]

  • grammar
  • urban design
  • Sistan region
  • identity
  • اویسی کیخا زهره.(1392).برهم کنش عوامل اقلیمی و اجتماعی در شکل گیری فضاهای باز و بسته سکونتگاه های بومی روستایی ایران(مطالعه موردی: سیستان)، پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس
  • اهری زهرا.(1381).تحلیل دستور زبان طراحی شهری در شالوده شهری اصفهان قرن11-13 ه.ق، زبان طراحی شهری در مکتب اصفهان،پایان­نامه دکتری، دانشگاه تهران.
  • اسماعیل پور همدانی سحر، شیعه اسماعیل؛ ذاکر حقیقی کیانوش.(1402). تحلیل چگونگی سالم سازی فضاهای عمومی شهری برای کاهش تمایلات تخریب گرایانه، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و چهارم، شماره یازده، بهمن ماه 1401،صفحات 58-41
  • باطنی محمدرضا.(1377). نگاهی تازه به دستور زبان، انتشارات آگاه، تهران.
  • باطنی محمدرضا.(1385). پیرامون زبان و زبانشناسی،(مجموعه مقالات)، فرهنگ معاصر، تهران
  • براتی ناصر؛شریفی فرد فرحناز؛ نجاتیان محسن.(1394). معنابخشی در متن فضای شهری با رهیافتی از اصول زبانشناسی، کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق های آینده، نگاه به گذشته
  • بورشه، ت. و دیگران.(1377). زبان شناسی و ادبیات (تاریخچه چند اصطلاح). ترجمه ک.صفوی. تهران:هرمس
  • بهمنی، کبری، فقیه ملک مرزبان، نسرین. (1395). ارتباط ذهن و زبان در آراء عبدالقاهرجرجانی و نوآم چامسکی. ادبیات تطبیقی (ادب و زبان نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، 8(14 )، 93-117.
  • پاکزاد، جهانشاه.(1389) تاملی بر رویکرد خردباورانه به معضلات ترافیکی، مجله منظر، شماره 8 ،4صفحه، از صفحه32-35
  • پورمحمدی محمدرضا؛ پایدار مجید. (1401) سنجش میزان زیست پذیری شهری با تاکید بر رویکرد پیاده مداری(منطقه2 کلانشهر تبریز، نشریه برنامه ریزی شهری و توسعه منطقه­ای، سال1، شماره2،فصل پاییز،سال 1401،صفحات67-51
  • حبیبی، اهری،(1375).مکتب اصفهان، زبان طراحی شهری در شهرهای کهن- گذر از فضای کهن به فضای نوین. تهران:شرکت توسعه فضاهای فرهنگی
  • حج فروش، جلال،( 1380) هویت در شهرسازی (نمونه: شهر یزد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای زیبا،دانشگاه تهران
  • حسین آبادی حسین، الهیان کیکانلو الهه.(1401). بررسی رابطه حس اجتماع و احساس امنیت شهری، مورد مطالعه: شهر آشخانه، نشریه برنامه ریزی شهری و توسعه منطقه ای، سال1،شماره 2، فصل پاییز، سال1401، صفحات49-35
  • خداداد مهدی.(1401). سنجش کیفیت زندگی در بافت های فرسوده شهر گرگان، نشریه برنامه ریزی شهری و توسعه منطقه ای، سال1،شماره 1، فصل تابستان، سال1401،صفحات 53-43
  • دوسوسور، ف.(1378)، دوره زبان شناسی عمومی، ترجمه کوروش صفوی، تهران، انتشارات هرمس.
  • رحمانی، مهرداد، افروز، مریم، سارنج، دانیال، و رحیم پور، توحید. (1392). تعامل انسان و محیط بر مبنای دستور زبان طراحی شهری، مورد پژوهی خیابان مظفر تهران.کنفرانس ملی معماری و شهرسازی (انسانگرا).
  • رحمانی, مریم, شیخ مرند, ابراهیم,نصرت زاده, حیدر. (1401). بررسی فرآیندهای واژه سازی در معادل یابی وام واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر پایه­ی انگاره ی صرف واژگانی کیپارسی: با تکیه بر اشتقاق و ترکیب. زبان و زبان‌شناسی (35) 18
  • رحمتی،منیژه،(1391)، استخراج زبان الگوی طراحی شهری ایرانی با تکیه بر ویژگی های ساختاری گستره های کوچک شهری،نمونه موردی: شهر نائین در استان اصفهان،پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
  • سلیقه،محمد،(1382)، توجه به باد در ساخت کالبد فیزیکی شهر زابل، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان1382
  • سمائی،سیدمهدی.(1382)، فرهنگ لغات زبان مخفی، نشر مرکز، سال 1283
  • شعله مهسا.(1390)،بازافرینی متن شهر با رهیافتی زبان شناختی،رساله دکتری ،دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا،دانشگاه تهران
  • شهبازی, رامتین, عارف, محمد, & مختاباد امرئی, مصطفی. (1401). دستور زبان تخیل ویتگنشتاین به‌مثابه روش در گسترش درام با نگاهی به فیلمنامه وقت دیگر،شاید. فصلنامه علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری
  • عمرانی نسب اشرف السادات،(1386). پوشاک مردم سیستان وبلوچستان،فرهنگ مردم ایران زمستان1386، شماره11 (14صفحه- از 119تا132)
  • عندلیب علیرضا؛ هفت لنگی سمیرا.(1397).بازخوانی زبان طراحی شهری مکتب اصفهان باتکیه بر نظریه زایشی- گشتاری نوام چامسکی، اولین همایش بین المللی معماری و شهرسازی جهان اسلام در عصر جهانی شدن
  • غفاری مقدم، زهرا، سردارشهرکی، علی، بیدرنامنی، فاطمه. (۱۴۰۱). کاربرد شاخص فقر آبی در تجزیه و تحلیل فضایی تنش آبی در منطقه سیستان. نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، ۱۳ (۱)، ۳۸۳-۴۰۲.
  • فریادی شهرزاد.(1379). مقایسه نظریه های اساسی زبان شناسی به منظور تدوین زبان طراحی شهری محلی(درمکان های خاص)، هنرهای زیبا، معماری ور شهرسازی زمستان 1379،شماره8، (12صفحه- از 43 تا64 )
  • فریادی،شهرزاد،(1381). تدوین زبان طراحی شهری محلی(ایرانی) در فرایند جهانی شدن شهرها با تاکید بر مفهوم هسته های شهری، پایان­نامه دکتری،دانشگاه تهران
  • لاینز جان.(1383). مقدمه ای بر معناشناسی زبان شناختی،ترجمه حسین واله،گام نو،تهران
  • لاینز جان.(1386).زبان و زبان شناسی، ترجمه مرضیه ایزدپرست،آوند اندیشهشیراز
  • محمودی نژاد و همکاران.(1385). ساختار زبان الگو در طراحی شهری و معماری جستاری در ساختار زبان الگو در ادبیات شهرسازی و معماری سنتی، هنر و معماری، نشریه مسکن و محیط روستا، شماره 115
  • ملک الشعرابهار محمدتقی.(1381). تاریخ سیستان، تالیف در حدود 725 - 445/ به تصحیح محمدتقی بهار (ملک‌الشعرا). تهران‌: معین‌، 1381.
  • ملکزاده مهرداد.(1380). نگاهی گذرا بر تاریخ و باستان شناسی سیستان ، آثار( شماره2، بهار1380) .
  • Bahrainy Hossein.1988 (in print). Towards a General Theory of Urban Design. Faculty of Built Environment, University of Tehran. Iran
  • Beira, Jose Nuno. (2012). City Maker Designing Grammar for Urban Designers. Architecture and Built Environment
  • Bianca, S. (2000). Urban Form in the Arab World Past and Present. London: Thames and Hudson
  • Debora Verniz and Jose P Duarte. (2020) Santa Marta Urban Grammar: Unraveling the spontaneous occupation of Brazilian informal settlements. The Pennsylvania State University, USA
  • Majid Yousefniapasha and Catherine Telling, John Rollo, Dick Bunt. (2019), Shape grammar, culture, and generation of vernacular houses (a practice on the villages adjacent to rice fields of Mazandaran, in the north of Iran) , SAGE Publications ,Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science
  • Rapaport, A (1997), Human aspects of urban form, Toward a man Environment Approach to Urban form and Design: Oxford Pergamon Press.
  • Rapaport, Amos. 1982. The meaning of the Built Environment. A non-verbal communication approaches. Sage Publications.
  • Smith, C. S. (1965). Structure, Substructure, Superstructure, in G. Kepes(ed.), Structure in Art and in science. London: Studio Vista