نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
2 استاد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
چکیده
در عصر کنونی افزایش نابرابریها و محرومیتهای شهری به یکی از مهمترین مسائل در میان مشکلات و چالشهای نوظهور شهری تبدیل شده است و شکاف بین ثروتمندان و فقرا در بسیاری از کشورها در 30 سال گذشته به بالاترین سطح خود رسیده است. از سوی دیگر برنامههای توسعه به عنوان یکی از مهمترین ابزار مدیریت و برنامهریزی شهرها میتوانند با بهرهگیری از جامعترین و کارآمدترین رویکردها نظیر پایداری اجتماعی در جهت مقابله با این مشکلات و چالشها تهیه و تدوین شوند. شهر زنجان در سالهای گذشته شاهد افزایش انواع نابرابریها و محرومیتهای شهری بوده است. از اینرو هدف اصلی این تحقیق بررسی و ارزیابی میزان توجه برنامههای توسعه شهری و منطقهای زنجان به پایداری اجتماعی شهری است. در این تحقیق با بهرهگیری از روش ارزیابی کیفیت برنامهها از طریق تکنیک تحلیل محتوا و با استفاده از 14 بُعد و 47 متغیر پایداری اجتماعی به ارزیابی برنامههای توسعه شهری و منطقهای زنجان پرداخته شده است. نتایج حاصل از یافتههای تحقیق نشان میدهد، این برنامهها در دهههای گذشته نتوانستند بصورت مطلوب و دقیق راهکارها و سیاستهای پایداری اجتماعی را در محتوای خود منعکس کنند. همچنین در ارزیابی این برنامهها مشخص گردید موضوع پایداری اجتماعی در برنامههای شهری بیشتر از برنامههای منطقهای منعکس گردیده است. علاوه بر اینها در بررسی میزان توجه به ابعاد پایداری اجتماعی و اولویتبندی آنها در این تحقیق مشخص شد که ابعاد و موضوعات اساسی و نوین پایداری اجتماعی از جمله سرزندگی، انسجام اجتماعی، سرمایه اجتماعی، حکمروایی و مشارکت کمتر از موارد دیگر در مجموع برنامهها منعکس گردیده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Evaluation of urban and regional development plans from social sustainability viewpoint
نویسندگان [English]
- Mohammadreza Ansari 1
- Naser Barakpour 2
1 M.A. of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Art, Tehran, Iran.
2 Professor of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Arts, Tehran, Iran
چکیده [English]
In the current era, inequality, deprivation, and exclusion have become one of the most important issues among emerging urban problems and challenges, and the gap between rich and poor in most countries has reached its highest level in the last thirty years. On the other hand, development plans as one of the most important tools for urban management and planning can be prepared using the most comprehensive and efficient approaches such as social sustainability to address these problems and challenges. In recent years, Zanjan city has witnessed an increase in various inequalities and deprivation. Therefore, the main purpose of this study is to investigate and evaluate the tendency of Zanjan urban and regional development plans to urban social sustainability. In this research, the Plans Quality Evaluation method and Content Analysis technique have been utilized to evaluate Zanjan urban and regional development plans with regards to 14 dimensions and 47 variables of social sustainability. The results showed that in the past decades these plans have not been able to adequately reflect the strategies and policies of social sustainability in their content. Also, in the evaluation of these plans, it was determined that the issue of social sustainability is reflected more in urban plans rather than regional plans. In the review of the dimensions of social sustainability and their prioritization, it was found that the fundamental dimensions and novel issues of social sustainability, including vitality, social cohesion, social capital, governance and participation, and equality were reflected less than other items in various plans.
کلیدواژه‌ها [English]
- Evaluation
- Urban and Regional Development Plans
- Social Sustainability
- Zanjan City
- اطلس مناطق محروم کشور، سطح بندی و پهنه بندی مناطق محروم کشور و مزیتهای نسبی این مناطق (1396)، کمیته تحقیق و توسعه ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، تهران: بنیاد برکت.
- برکپور، ناصر و اسدی، ایرج (1397)، مدیریت و حکمروایی شهری، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه هنر.
- جمالی، فیروز؛ قنبری، ابوالفضل؛ پورمحمدی، محمدرضا (1389)، نگرشی بر مفهوم نابرابری و مفاهیم مرتبط با آن در مطالعات اجتماعی-اقتصادی، برنامهریزی و آمایش فضا، دوره 14، شماره 2، صص. 141-121.
- جنکز، مایک و جونز، کولین (1397)، ابعاد شهر پایدار، ترجمه: مجتبی رفیعیان و هانیه هودسنی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- صابریفر، رستم و فلاحت، محسن (1393)، ارزیابی میزان موفقیت طرحهای توسعه شهری در دستیابی به معیارهای توسعه پایدار، مطالعه موردی : طرحهای حوزه میانی غربی مشهد و تحقق شهر فشرده، مطالعات و پژوهشهای شهری منطقهای، دوره 6، شماره 23، صص. 132-115.
- علیاکبری، اسماعیل؛ رهنمایی، محمدتقی؛ ابراهیمی بوزانی، مهدی (1392)، بررسی روششناسی طرحهای توسعه شهری در ایران. جغرافیا، دوره 11، شماره 33، صص. 144-97.
- فرخیراد، اکرم و فروتن، منوچهر (۱۳۹۴)، بهبود فضاهای جمعی مسکونی در جهت ارتقا پایداری اجتماعی: راهکارها و تدابیر طراحی در مجتمع های مسکونی، مطالعات محیطی هفت حصار، دوره 3، شماره 12، صص. 26-15.
- قاجار خسروی، محمدمهدی؛ حقیقت نائینی، غلامرضا (۱۳۹9)، ارزیابی کیفیت طرحهای توسعه و عمران شهرهای میانی و بزرگ در ایران. فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، شماره 36، دوره 9، صص. 133-145.
- قلمبردزفولی، راما (1395)، ارزیابی میزان توجه به جایگاه توسعه پایدار محلهای در طرحهای توسعه شهری ( مطالعه موردی طرح راهبردی – ساختاری تهران )، هویت شهر، دوره 6، شماره 12، صص. 78-71.
- مانزی، تونی؛ لوکاس، کارن؛ لویدجونز، تونی؛ آلن، جودیت (1399)، پایداری اجتماعی در نواحی شهری، پیوند اجتماعات و کالبد شهری. ترجمه: انور محمدی، تهران: مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
- مرکز آمار ایران (1395). درگاه اینترنتی ملی آمار، نتایج کلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395.
- مشکینی، ابولفضل؛ دویران، اسماعیل؛ کلهرنیا، بیژن (1392)، سنجش نابرابری و فقر شهری در محلات اسکان غیررسمی و رسمی (نمونه موردی شهر زنجان). پنجمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، 4 و 5 اردیبهشتماه 1392، صص. 13-1.
- ملک، ماندانا؛ عندلیب، علیرضا؛ سعیده زرآبادی، زهرا سادات؛ ماجدی، حمید (1399)، شناسایی اصول و تدوین مدل بازآفرینی محله با رویکرد پایداری اجتماعی با بهرهگیری از روش دلفی، هویت شهر، دوره 14، شماره 3، صص. 44-29.
- نظمفر، حسین؛ محمدی حمیدی، سمیه؛ اکبری، مجید (۱۳۹۷)، بررسی نابرابریهای توسعه در استانهای کشور در راستای تحقق توسعه پایدار، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال 25، شماره 94، صص.340-297.
- نوری، سیدعلی و وهابی، مریم (1397)، پایداری اجتماعی در معماری و شهرسازی، تهران: اول و آخر.
- واعظزاده، ساجده؛ نقدی، اسدالله؛ ایاسه، علی(1394)، مؤلفههای پایداری اجتماعی در برنامههای توسعه ایران، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 7، شماره 2، صص. 59-45.
- هاشمنژاد، هاشم؛ فیضی، محسن؛ رضایی، محمد (1394)، راهکارهای طراحانه تحقق پایداری اجتماعی در مسکن گروه کم درآمد در شهر تهران، معماری و شهرسازی ایران، شماره 9، صص. 90-81.
- Ahman, H. (2013), Social sustainability–society at the intersection of development and maintenance, Local Environment, Vol. 18, No. 10, pp. 1153-1166.
- Bahadure, S., & Kotharkar, R. (2012), Social sustainability and mixed landuse, case study of neighborhoods in Nagpur, India, Bonfring International Journal of Industrial Engineering and Management Science, Vol. 2, No. 4, pp. 76-83.
- Basiago, A. D. (1998), Economic, social, and environmental sustainability in development theory and urban planning practice, Environmentalist, Vol. 19, No. 2, pp. 145-161.
- Berke, P., & Godschalk, D. (2009), Searching for the good plan: A meta-analysis of plan quality studies, Journal of Planning Literature, Vol. 23, No. 3, pp. 227-240.
- Boström, M. (2012), A missing pillar? Challenges in theorizing and practicing social sustainability: introduction to the special issue, Sustainability: Science, practice and policy, Vol. 8, No. 1, pp. 3-14.
- Bramley, G., & Power, S. (2009), Urban form and social sustainability: the role of density and housing type. Environment and Planning B: Planning and Design, Vol. 36, No. 1, pp. 30-48.
- Chan, E., & Lee, G. K. (2008), Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects,Social Indicators Research, Vol. 85, No. 2, pp. 243-256.
- City of Vancouver (2005), A Social Development Plan for the City of Vancouver: Moving Towards Social Sustainability, Administrative Report A7, Vancouver, Canada.
- Colantonio, A. (2007), Social sustainability: An exploratory analysis of its definition, assessment methods metrics and tools.
- Colantonio, A. (2009), Social sustainability: a review and critique of traditional versus emerging themes and assessment methods.
- Colantonio, A., & Dixon, T. (2011), Urban regeneration and social sustainability: Best practice from European cities, John Wiley & Sons.
- Dave, S. (2011), Neighbourhood density and social sustainability in cities of developing countries, Sustainable development, Vol. 19, No. 3, pp. 189-205.
- Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011), The social dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability, Sustainable development, Vol. 19, No. 5, pp. 289-300.
- Dempsey, N., Brown, C., & Bramley, G. (2012), The key to sustainable urban development in UK cities? The influence of density on social sustainability, Progress in planning, Vol. 77, No. 3, pp. 89-141.
- Dillard, J., Dujon, V., & King, M. C. (Eds.). (2008), Understanding the social dimension of sustainability. Routledge.
- Gates, R., & Lee, M. (2005), Definition of Social Sustainability. Director of Social Planning, in Consultation with the Manager of the Sustainability Group: Policy Report and Social Development to Vancouver City Council, pp. 1-6.
- Habitat, U. N. (2016), World Cities Report 2016: Urbanization and Development–Emerging Futures, Publisher: UN-Habitat.
- Hassan, A. M., & Lee, H. (2015), The paradox of the sustainable city: definitions and examples. Environment, development and sustainability, Vol. 17, No. 6, pp.1267-1285.
- Hemani, S., Das, A. K., & Chowdhury, A. (2017), Influence of urban forms on social sustainability: A case of Guwahati, Assam, Urban design international, Vol. 22, No. 2, pp. 168-194.
- Hutchins, M. J., & Sutherland, J. W. (2008), An exploration of measures of social sustainability and their application to supply chain decisions. Journal of cleaner production, Vol. 16, No. 15, pp. 1688-1698.
- Koning, J. (2001), Social sustainability in a globalizing world: context, theory and methodology explored. In Proceedings of the UNESCO/MOST meeting, The Hague, The Netherlands, pp. 1-30.
- Landorf, C. (2011), Evaluating social sustainability in historic urban environments. International Journal of Heritage Studies, Vol. 17, No. 5, pp. 463-477.
- Larimian, T., & Sadeghi, A. (2021), Measuring urban social sustainability: Scale development and validation. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, Vol. 48, No. 4, pp. 621-637.
- Lyles, W., & Stevens, M. (2014), Plan quality evaluation 1994–2012: Growth and contributions, limitations, and new directions. Journal of Planning Education and Research, Vol. 34, No. 4, pp. 433-450.
- Manzi, T., Lucas, K., Jones, T. L., & Allen, J. (Eds.). (2010), Social sustainability in urban areas: Communities, connectivity and the urban fabric. Routledge.
- McKenzie, S. (2004), Social sustainability: towards some definitions. Hawke Research Institute, Working Paper Series No. 27, University of South Australia, Australia.
- Murphy, K. (2012), The social pillar of sustainable development: a literature review and framework for policy analysis. Sustainability: Science, practice and policy, Vol. 8, No. 1, pp. 15-29.
- Neilagh, Z. M., & Ghafourian, M. (2018), Evaluation of social sustainability in residential neighborhoods. European Journal of Sustainable Development, Vol. 7, No. 1, pp. 209-217.
- Omann, I., & Spangenberg, J. H. (2002), Assessing Social Sustainability The Social Dimension of Sustainability in a Socio-Economic Scenario.
- Opp, S. M. (2017), The forgotten pillar: a definition for the measurement of social sustainability in American cities. Local Environment, Vol. 22, No. 3, pp. 286-305.
- Partridge, E. (2005), Social sustainability’: a useful theoretical framework, In Australasian political science association annual conference, pp. 1-15.
- Polese, M. & Stren, R. (eds) (2000), The Social Sustainability of Cities: Diversity and the Management of Change, University of Toronto Press, Toronto, Canada.
- Rashidfarokhi, A., Yrjänä, L., Wallenius, M., Toivonen, S., Ekroos, A., & Viitanen, K. (2018), Social sustainability tool for assessing land use planning processes, European Planning Studies, Vol. 26, No. 6, pp. 1269-1296.
- Shirazi, M. R., & Keivani, R. (2017), Critical reflections on the theory and practice of social sustainability in the built environment–a meta-analysis, Local Environment, Vol. 22, No. 12, pp. 1526-1545.
- Shirazi, M. R., Keivani, R., Brownill, S., & Butina Watson, G. (2020), Promoting Social Sustainability of Urban Neighbourhoods: The Case of Bethnal Green, London. International Journal of Urban and Regional Research.
- Spangenberg, J. H. (2004), Reconciling sustainability and growth: criteria, indicators, policies, Sustainable development, Vol. 12, No. 2, pp. 74-86.
- Stevens, M. R., Lyles, W., & Berke, P. R. (2014), Measuring and reporting intercoder reliability in plan quality evaluation research. Journal of Planning Education and Research, Vol. 34, No. 1, pp. 77-93.
- Thin, N., Lockhart, C., & Yaron, G. (2002), Conceptualising socially sustainable development. Paper prepared for DFID and the World Bank. DFID, Mimeo.
- WACSS Western Australian Council of Social Service Inc (2002), Submission to the State Sustainability Strategy Consultation Paper.
- Weingaertner, C., & Moberg, Å. (2014), Exploring social sustainability: Learning from perspectives on urban development and companies and products, Sustainable Development, Vol. 22, No. 2, pp. 122-133.
- Woodcraft, S. B., & Dixon, T. (2013), Creating strong communities–measuring social sustainability in new housing development, Town and Country Planning Association, Vol. 82, No. 11, pp. 473-480.
- Yiftachel, O., & Hedgcock, D. (1993), Urban social sustainability: the planning of an Australian city. Cities, Vol. 10, No. 2, pp. 139-157.
)