نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی

نویسندگان

• الهام شهابی ¹
• یاسر شهبازی ²
• آزیتا بلالی اسکویی ³

¹ دانشجو دکتری تخصصی معماری اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

² نویسنده مسئول، دانشیار، گروه فناوری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

³ استاد، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

انسان چه به‌صورت فردی و چه به‌صورت اجتماعی، فضایی برای خود می‌خواهند و مرزهایی تعریف می‌کند تا به حالت مطلوبی از آن دست یابد. قلمرو نقش اساسی در زندگی انسان دارد و این امکان را فراهم می‌نماید که فضای اطراف خود را ســاماندهی نموده و به آن هویت فردی یا جمعی دهد. ادراک مردم از نوع فضا بشدت تحت تأثیر چگونگی ساماندهی محیط کالبدی آن است. این ادراکات در فرهنگهای مختلف تفاوت دارند. این پژوهش با واکاوی قلمرو فضایی از نیازهای بنیادین فضا جهت حضور انسان و شکلگیری مکانی معنا دار به واکاوی شاخص فرهنگ به عنوان متغیر تعدیل‌گر در تمایز مطلوبیت قلمرو در فرهنگ‌های مختلف برای انسان پرداخت. مسئله اصلی تحقیق در این است که چگونه فرهنگ، تجربه‌های اجتماعی و ادراک فردی، خواست انسان‌ها برای تشکیل قلمرو فضایی مطلوب و تعاملات حیات اجتماعی در محیط‌های جمعی را هدایت می‌کند. ابتدا با بهره‌گیری از مطالعات نظری و مفهومی، شاخص‌های شکل‌گیری قلمرو فضایی استخراج شد، سپس این شاخص‌ها در قالب یک مطالعه پیمایشی میان نمونه‌ای از خرده‌فرهنگ‌های ایرانی سنجیده شد تا تفاوت‌ها و الگوهای رفتاری مرتبط با مطلوبیت چگونگی شکلگیری قلمروفضایی برای انسان بررسی شود.تحلیل داده‌ها نشان داد که ابعاد فرهنگی و اجتماعی بیشترین تأثیر را بر خواستگاه شکل‌گیری قلمرو فضایی و رفتارهای بین‌فردی در محیط‌های جمعی دارند.نتایج پژوهش نشان می‌دهد که طراحی و مدیریت فضاهای جمعی بدون درک تفاوت‌های فرهنگی و ادراکی، امکان ایجاد قلمرو فضایی مطلوب و حیات اجتماعی را محدود می‌کند. عوامل فرهنگی و اجتماعی برای مطلوبیت شکل‌دهی فضاهای معنادار، تعامل‌محور و کارآمد در محیط‌های اجتماعی ضروری است.

کلیدواژه‌ها

• علم پروکسمیک
• قلمروفضایی
• فضای شهری
• انسان
• فرهنگ

موضوعات

• طراحی شهری

عنوان مقاله [English]

Exploring the Differentiation of Spatial Territoriality Preferences across Iranian Subcultures

نویسندگان [English]

• elham shahabi ¹
• yaser shahbazi ²
• Azita Balali Oskoei ³

¹ Ph.D. Candidate in Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University

² Corresponding author, Associate Professor, Department of Architectural Technology, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Art University of Tabriz, Tabriz, Iran. E-mail: y.shahbazi@tabriziau.ac.ir

³ Full Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Art University of Tabriz, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Objective:

Humans, both individually and socially, seek spatial environments and define boundaries to achieve desired conditions. Establishing territorial dimensions in space constitutes the first step toward spatial identity formation and the localization of place. A lack of adequate understanding of socio-cultural foundations remains a critical challenge in urban design. This study investigates spatial territoriality as a fundamental need for human presence and the formation of meaningful places, examining culture as a moderating variable in the differentiation of territorial preferences across diverse cultures. The main research question addresses how culture, social experiences, and individual perceptions guide humans’ desire for optimal spatial territoriality and social interactions within collective environments.

Methods:

The present research is applied in nature and employs a quantitative methodology. Initially, territoriality indicators were extracted through theoretical and conceptual studies. These indicators were then assessed via a survey conducted among samples from various Iranian subcultures to examine differences and behavioral patterns related to the preferred formation of spatial territories.

Conclusions:

Data analysis revealed that cultural and social dimensions exert the greatest influence on the determinants of spatial territoriality and interpersonal behaviors in collective environments. Temporal and cultural contexts also serve as moderating factors, elucidating the complexity of spatial experiences across subcultures. The findings indicate that the design and management of collective spaces, without an understanding of cultural and perceptual differences, limit the possibility of establishing optimal spatial territories and social life. Therefore, attention to cultural and social factors, alongside physical and psychological dimensions, is essential for the creation of meaningful, interaction-oriented, and functional spaces within social environments.

کلیدواژه‌ها [English]

• Proxemics
• Spatial Territoriality
• Urban Space
• Human
• Culture