نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی دانشگاه تبریز
2 دانشگاه تبریز
چکیده
با گسترش شهرنشینی و تعامل افراد با فضاهای عمومی شهرها، کیفیت زندگی شهرنشینان به کیفیت فضاهای شهری گره خورده است. بدین ترتیب ضروری است که تمامی قسمت‌های مختلف یک شهر از خدمات شهری با کیفیت برخوردار باشند. با این حال تنش‌هایی مبنی بر کیفیت فضاهای عمومی، در مناطق مختلف شهرها دیده می‌شود که ممکن است عدالت فضایی را تحت تاثیر قرار دهد و تجربه‌های متفاوت از زندگی شهری برای ساکنین مناطق مختلف یک شهر پدید آید. باتوجه به اهمیت این موضوع، مطالعه حاضر به بررسی کیفیت فضاهای عمومی مناطق مختلف شهر تبریز پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز برای این پژوهش که ماهیت توصیفی- تحلیلی دارد، با استفاده از پرسشنامه و به‌طور تصادفی جمع‌آوری گردیده است. سوالات پرسشنامه در 2 بخش عمده شامل اطلاعات فردی و بخش سوالات مربوط به متغیرهای تحقیق تشکیل شده است. زیرساخت‌های فیزیکی، قابلیت دسترسی، شرایط فرهنگی و امنیت عینی و ذهنی متغیرهای این پژوهش را تشکیل داده‌اند. داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها با استفاده از تحلیل لکه‌های داغ و شاخص موران در نرم افزار ARC GIS مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان‌دهنده این است که تفاوت معنی‌داری میان کیفیت فضاهای عمومی مناطق مختلف شهر تبریز وجود دارد، به‌طوریکه منطقه 2، 5 و 1 با کیفیت‌ترین مناطق و منطقه 8، 10، 4 و 6 کم‌کیفیت‌ترین مناطق شهر تبریز از دیدگاه ساکنین شناخته شده‌اند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Investigating the quality of urban public spaces in residential areas of Tabriz city from the residents' point of view using hot spot analysis and Moran's index
نویسندگان [English]
- Akbar Rahimi 1
- Elmira Davatgar Khorsand 2
1 Department of Urban and Regional Planning Faculty of Planning and Environmental Science University of Tabriz
2 University of tabriz
چکیده [English]
The expansion of urbanization and the interaction of people with urban public spaces, the quality of life of city dwellers is tied to the quality of urban spaces. Thus, it is necessary that all different parts of a city have equal access to high quality services. However, tensions regarding the quality of public spaces can be seen in different areas of cities, which may affect spatial justice and create different experiences of urban life for residents of different areas of a city. The information required for this research, which is descriptive-analytical, has been collected by questionnaires based on random selection. Questionnaires are divided into 2 main sections including personal information and questions related to research variables. Physical infrastructure, accessibility, cultural conditions and objective and subjective security are the variables of this research. The data from the questionnaires were analyzed using hot spot analysis and Moran's index in ARC GIS software version 10.7. The results show that there is a significant difference between the quality of different regions of Tabriz city, so that region 2, 5 and 1 are known as the highest quality regions and region 8, 10, 4 and 6 are the lowest quality regions of Tabriz city from the residents' point of view.
کلیدواژه‌ها [English]
- Urban spaces
- spatial justice
- Tabriz city
- neighborhood quality
با گسترش شهرنشینی و افزایش تعامل افراد با فضاهای عمومی شهرها، کیفیت زندگی شهرنشینان به کیفیت فضاهای شهری گره خورده است. بدین ترتیب ضروری است که تمامی قسمت‌های مختلف یک شهر از خدمات شهری با کیفیت برخوردار باشند. با این حال تنش‌هایی مبنی بر کیفیت فضاهای عمومی در مناطق مختلف شهرها دیده می‌شود که ممکن است عدالت فضایی و چه بسا عدالت اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهند و تجربه‌های متفاوت از زندگی شهری برای ساکنین مناطق مختلف یک شهر پدید آید. باتوجه به اهمیت این موضوع، مطالعه حاضر به بررسی کیفیت فضاهای عمومی مناطق مختلف شهر تبریز پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز برای این پژوهش که ماهیت توصیفی- تحلیلی دارد، با استفاده از پرسشنامه و به‌طور تصادفی جمع‌آوری گردیده است. سوالات پرسشنامه در 2 بخش عمده، شامل اطلاعات فردی و سوالات مربوط به متغیرهای تحقیق تشکیل شده است. زیرساخت‌های فیزیکی، قابلیت دسترسی، شرایط فرهنگی و امنیت عینی و ذهنی متغیرهای اصلی این پژوهش می‌باشند. داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها با استفاده از تحلیل لکه‌های داغ و شاخص موران در نرم افزار ARC GIS مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان‌دهنده این است که تفاوت معنی‌داری میان کیفیت فضاهای عمومی مناطق مختلف شهر تبریز وجود دارد، به‌طوریکه منطقه 2، 5 و 1 با کیفیت‌ترین مناطق و منطقه 8، 10، 4 و 6 کم‌کیفیت‌ترین مناطق شهر تبریز از دیدگاه ساکنین شناخته شده‌اند.
واژگان کلیدی: فضاهای شهری، عدالت فضایی، شهر تبریز، کیفیت محلات.
- اکبری شبنم؛ رفیعیان امید. (1400). ارزیابی تناسب توزیع مکانی پارکهای شهری تبریز از منظر حوزه نفوذ با استفاده از سنجش از دور و GIS، مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده، سال 12 (1): 83-94.
- پورمحمدی محمدرضا؛ پایدار مجید. (1401). سنجش میزان زیست پذیری شهری با تاکید بر رویکرد پیاده مداری (منطقه 2 کلانشهر تبریز)، فضای شهری و حیات اجتماعی 2 (1): 51-67.
- پورمحمدی محمدرضا؛ کوشانه روشن. (1392). ارزیابی و تحلیل فضاهای عمومی شهری با استفاده از مدل تاپسیس (مطالعه موردی: شهر تبریز)، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 5 (17): 52-37.
- جعفری، خدیجه؛ مسگرزاده، سجاد؛ میرزاخانی، محمد. (1397). عوامل تأثیرگذار بر امنیت اجتماعی شهروندان تبریز، مطالعات جامعه شناسی، 10 (38): 83-61.
- حقی محمدرضا ؛ کریمی مشاور مهرداد؛ زلفیگل سجاد. (1396). ارزیابی کیفیت منظر فضاهای عمومی شهری (مطالعة موردی: میدان امام شهر همدان(، محیط شناسی، 43 (3): 529-541.
- دواتگر خرسند، المیرا. «ارزیابی عدالت فضایی و جنسیتی در فضاهای شهری با تاکید بر فضاهای سبز (نمونه موردی: شهر تبریز)»، کارشناسی ارشد مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، 1401.
- رحیمی اکبر؛ واعظی موسی؛ محمدی حجت؛ باکویی مائده. (1397). ارزیابی عدالت جنسیتی در فضاهای عمومی شهری، مطالعه موردی: مرکز شهر تبریز، فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه، 9 (3): 243-219.
- روستایی شهریور؛ بابایی الیناز؛ کاملی‌فر زهرا. (1392). ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری، مطالعه موردی: کلان شهر تبریز، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا، 3 (10): 81-100.
- روستایی شهریور؛ کریم‌زاده حسین؛ زادولی فاطمه. (1394). تحلیل فضایی فقر جنسیتی در فضاهای شهری تبریز، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 7 (26): 43-64.
- شارع‌پور محمود. (1395). حق به شهر و فضاهای عمومی شهری، فصلنامه تخصصی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، 2 (2): 51-68.
- عابدینی اصغر؛ جبارپور مهرآباد فاطمه؛ امامی ابراهیم؛ باقر زاده مهدی؛ ایرانی فر روزبه. (1402). ارزیابی شاخص‌های عدالت اجتماعی در دسترسی و توزیع کاربری‌های آموزشی در شهر اسلامی (نمونه موردی: شهر تبریز)،فضای شهری و حیات اجتماعی، 2 (7).
- عباسی شاپور؛ پناهی علی؛ احمدزاده حسن. (1401). شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پژمردگی فضاهای شهری)نمونۀ موردی: کلان شهر تبریز(، جغرافیا و آمایش شهری_منطقه‌ای، 12 (45): 157-182.
- گروسی سعیده؛ شمس الدینی محمد. (1393). تأثیر کیفیت محیطی محلات مسکونی بر سلامت ساکنان در شهر کرمان، مطالعات جامعه شناختی شهری، 4 (12): 51-74.
- مصیب زاده علی؛ بقائی مریم. (1402). تبیین وضعیت برخورداری و نحوه توزیع فضای سبز در مناطق شهری با رویکرد عدالت فضایی (نمونه موردی: مناطق پنجگانه شهر ارومیه)، نشریه فضای شهری و حیات اجتماعی، 2 (4): 57-71.
- Bastia, T, (2018), Transnational migration and the gendered right to the city in Buenos Aires, Cities, 76: 18–22. https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.06.014
- Breuste, J., Rahimi, A, (2015), Many public urban parks, but who profits from them? The example of Tabriz, Iran, Ecological Processes, 4 (6): (2015).
- Coggin, T., Pieterse, M, (2012), Rights and the city: An exploration of the interaction between socio-economic rights and the city, Urban Forum, 23 (3): 257–278. https:// doi.org/10.1007/s12132-011-9135-8
- Farrokhi Kaleybar, M., Rashid KolvirRashid Kalvir, H., Asadi, S, (2014), The role of public urban spaces in creating a vivacious society: a case study in Tabriz, Iran. European online journal of Natural and social sciences, 4: 447-452.
- Garmory, N., Tennant, R, (2005), Spaced Out: A Guide to Best Contemporary Urban Spaces, Architectural Press.
- Gupta, K., Kumar, P., Pathan, S.K., Sharma, K.P, (2012), Urban Neighborhood Green Index – A measure of green spaces in urban areas, 105 (3): doi: 10.1016/j.landurbplan.2012.01.003
- Kagan, S., Hauerwaas, A., Holz, V., Wedler, P, (2018), Culture in sustainable urban development: Practices and policies for spaces of possibility and institutional innovations. City, Culture and Society, 13: 32–45. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2017.09.005
- Mashhadi Moghadam, N., Rafieian, M, (2019), What did urban studies do for women? A systematic review of 40 years of research, Habitat International, 92: 1-21.
- Navarrete-Hernandez, P., Vetro, A., Concha, P, (2021), Building safer public spaces: Exploring gender difference in the perception of safety in public space through urban design interventions, Landscape and Urban Planning, 214, 104180. doi:10.1016/j.landurbplan.2021.10.
- Priego, C., Breuste, J., Rojas, J, (2008), Perception and Value of Nature in Urban Landscapes: A Comparative Analysis of Cities in Germany, Chile and Spain, Landscape Online 7, 1-22. DOI:10.3097/LO.200807
- Pugalis, L, (2009), The culture and economics of urban public space design: Public and professional perceptions, Urban Design International, 14 (4): 215–230.
- Rahimi, A., Davatgar Khorsand., Breuste, J., Karimzadeh, H, (2023), Gender Justice in Green Space Use in Relation to Different Socio-Economic Conditions in Tabriz, Iran, Sustainable Cities and Society, 99 (2023) 104973. https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.104973
- Sadeghi, A., Mousavi Sarvine Baghi, E., Paston, Z, (2020), Relationship Among Religious Orientation, Individual Attributes, and Presence of People in Urban Public Space, Journal of Religion and Health, 59: 59-81. doi:10.1007/s10943-019-00842-6
- Samadi Ahari, A., Sattarzadeh, D, (2017), Third place", a place for leisure time and its relationship with different social setting in Tabriz, Iran, Journal of Architectural Engineering Urban Planning, 27 (2): 95–105.
- Wolch, JR., Byrne, , Newell, J P, (2014), Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough’, Landscape and Urban Planning, 125: 234–244
)