نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشگر پسادکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
2 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور
3 عضو هیات علمی جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
آسیب شناسی از پهنه های لرزه خیز در مناطق کشور حاکی از تمرکز جمعیت در شهرها و ناکارآمدی در آسیب شناسی و حفاظت از این فضاها است که این امر ضرورت پدافند غیر عامل را بیش از بیش مطرح می‌سازد. این مقاله با هدف مطالعه خطر پذیری زلزله و روند توسعه فیزیکی کلان شهر کرمانشاه با رویکرد پدافند شهری، است. که از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا توصیفی- تحلیلی است. این پژوهش درصدد است بر اساس شاخص‌های 45 گانه حاصل شده، با تهیه پهنه آسیب پذیری و نقشه خطر در کلان شهر کرمانشاه، استراتژی‌های کاهش خطر را باز تعریف کند. نتایج حاصل از پهنه های خطر زلزله در این شهر نشان می دهد که بیش از 14 درصد سطح شهر در دامنه آسیب‌پذیری زیاد و خیلی زیاد قرار دارد که عمدتاً در مناطق 1و 3 و 5 و 7 است. همچنین با توجه به داده‌ها و نتایج حاصل از پژوهش، جهات بهینه متناسب با ملاحظات پدافند غیرعامل برای توسعه کالبدی-فضایی کلان شهر کرمانشاه الگوی شعاعی-خطی (الگوی فعلی) با نظم داخلی-شطرنجی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Risk taking of the physical development of Kermanshah against the risk of earthquake with non-active defense approach
نویسندگان [English]
- Kiomars Maleki 1
- Esmaeil Ali Akbari 2
- Eghbal pahkideh 3
1 Postdoctoral researcher of geography and urban planning of Tabriz University
2 Professor, Geography & Urban Planning, Payam E Noor University, Tehran, Iran
3 Faculty Member, Department of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Pathology of seismic zones in the regions of the country indicates the concentration of population in cities and inefficiency in pathology and protection of these spaces this raises the need for passive defense. The aim of this article is to study earthquake risk and the process of physical development of Kermanshah metropolis with an urban defense approach. It is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of implementation method. This study intends to redefine risk reduction strategies based on the 45 indicators obtained by preparing a vulnerability zone and risk map in Kermanshah metropolis. The results show the earthquake risk zones in this city more than 14% of the city is in the range of high and very high vulnerability, which is mainly in areas 1, 3, 5 and 7. Also, according to the data and results of the research, the optimal directions in accordance with the passive defense considerations for the physical-spatial development of Kermanshah metropolis is a radial-linear model with internal-checkered order.
کلیدواژه‌ها [English]
- Passive Defense
- Vulnerability
- Earthquake
- Kermanshah Metropol
- ابراهیمی، مجید، سلمانی مقدم، محمد، امیراحمدی، ابوالقاسم، نوری مریم. (1394). ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای شهر بَردسْکن در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی وارون (IHPW)، مجلة مخاطرات محیط طبیعی، سال چهارم، (4): 105-137.
- ابلقی، علیرضا. (1384). یاداشت سردبیر. مجله هفت شهر. سازمان عمران و بهسازی شهری. شماره 18.
- احمدی، حمید، بوچانی، محمد حسین. (1382). پیشینه زلزله در ایران. ماهنامه شماره 58 شهرداریها.
- بذرافشان، جواد، طولابی نژاد، مهرشاد، طولابی نژاد، میثم. (1397). تحلیل فضایی تفاوت‌های تاب‌آوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی مورد مطالعه: شهرستان پلدختر، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، دوره9، شماره1: 116-135.
- پورمحمدی، محمدرضا، رنجبرنیا، بهزاد، ملکی، کیومرث، شفاعتی، آرزو. (1391). تحلیل توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کرمانشاه، نشریه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، سال دوم، شماره اول، تابستان، دانشگاه اصفهان.
- پورمحمدی، محمدرضا، ملکی کیومرث. (۱400). پدافند غیرعامل و استراتژی های توسعه و امنیت منطقه شهری، چاپ دوم (ویرایش جدید همراه با اضافات)، ناشر: انتشارات فروزش، بهار.
- پورمحمدی، محمدرضا، ملکی، کیومرث. (۱۳۹۵). پدافند غیرعامل؛ استراتژی‌های توسعه و امنیت منطقه شهری، انتشارات: موسسه نشر شهر با همکاری معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، چاپ اول زمستان.
- تقوایی، علی اکبر، نیکوپرست، سارا. (1385). مدیریت بحران در شهرها، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت بحران زلزله در شهرهای دارای بافت تاریخی، 9 الی11 خرداد 1385 دانشگاه یزد، تاریخ نشر زمستان.
- حسین زاده دلیر، کریم، ملکی کیومرث، شفاعتی، آرزو، حیدری فر، محمدرئوف. (1391). پدافند غیرعامل و توسعه پایدار شهری با تأکید بر کاربرهای تهدید پذیر کلانشهر تبریز از منظر جنگ، نشریه جغرافیا و پایداری محیط، شمارهی 5، دانشگاه رازی کرمانشاه، زمستان.
- حیدری فر، محمد رئوف، پاهکیده، اقبال، ایوانی، کتایون (1401) تحلیلی بر جغرافیای انتخابات و تکنیک های نوین کاندیداهای مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه اسلام آباد و دالاهو، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، دوره 4 ، شماره 3 ، صص 271-254
- حیدری، محمدجواد. (1397). ارزیابی آسیب‌پذیری بافت‌های شهری از خطر زلزله (مطالعه موردی بافت قدیم شهر زنجان)، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دوره دوم، شماره 3، بهار و تابستان: 101-115.
- رستمی، مسلم، شاعلی جعفر. (1388). تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه، فصلنامه علمی پژوهشی چشم انداز جغرافیایی، سال چهارم، (9): 27-51.
- زنگی آبادی، علی، محمدی، جمال، صفائی، همایون، قائد رحمتی، صفر. (1387). تحلیل شاخص های ، آسیب پذیری مساکن شهری در برابر زلزله مطالعه موردی، شهر اصفهان، جغرافیا و توسعه، (12): 61-79.
- زینتی، سعید. مجتهدزاده، پیروز. لطفی، حیدر. (1398)، تحلیل و بررسی پتانسیل های عمق ژئوپلیتیک ایران در مقابله با تحریم های همه جانبه غرب: مطالعه موردی آمایش سرزمینی مناطق غرب کشور، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال نهم، شماره2، بهار، صص: 640-615.
- سرور، هوشنگ، کاشانی اصل، امیر. (1395). ارزیابی آسیب پذیری کالبدی شهر اهر در برابر زلزله، فصلنامه آمایش محیط، مقاله 5، دوره 9، (34): 87-108
- علوی، سید علی، ابراهیمی، محمد، نجف‌پور، محمود، آباد، بهمن، خالدی، عبدالله. (1395). ارزیابی میزان آسیب پذیری بافت فرسوده شهر میناب در برابر زمین لرزه، دو فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران، (9): 71-82.
- علی‌اکبری، اسماعیل، طالشی، مصطفی، کرمی، محمدرضا، ملکی، کیومرث. (1400). (الف) تحلیل آسیب پذیری ابعاد طبیعی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کلانشهرکرمانشاه در برابر زلزله، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره: 30، (117):223-249 .
- علی‌اکبری، اسماعیل، طالشی، مصطفی، کرمی، محمدرضا، ملکی، کیومرث. (1400). (ب) رویکرد عدم قطعیت در ارزیابی آسیب پذیری از زلزله در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مطالعه موردی کلانشهر کرمانشاه، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، موسسه آموزش عالی قشم، (43): 153-174.
- علی‌اکبری، اسماعیل، میرایی، نفیسه سادات. (1394). آسیب‌پذیری معابر در شهرهای لرزه‌خیز بر اساس مدل IHWP در ناحیه‌ی سه منطقه‌ی یک کلانشهر تبریز، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، (1): 16-1.
- علیدوستی، سیروس. (1371). کاربرد مدیریت بحران در کاهش ضایعات زلزله، انتشارات دانشگاه تهران.
- غضبان، فریدون. (1381). زمین شناسی زیست محیطی، انتشارات دانشگاه تهران.
- قربانی، رسول، طاهوئی، مهدیه. (1399). بررسی رشد فرم فضایی– کالبدی شهر با استفاده از مدل‌های کمی مطالعه موردی: شهر سر درود، نشربه جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز، سال 24 (74): 195- 185
- کرمی، محمدرضا، امیریان، سهراب. (1397.) پهنه بندی آسیب پذیری شهری ناشی از زلزله با استفاده از مدل Fuzzy-AHP مطالعه موردی شهر تبریز، نشریه علمی –پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، سال3، (6): 124 - 110
- لحمیان، رضا، غلامی، غلام. (1398). برنامه ریزی بهینه اسکان موقت شهری در حوادث طبیعی(مطالعه موردی: شهر ساری) ، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال نهم، شماره2، بهار : 806-793.
- محمودزاده، حسن، نعیمی پیوستی، ابوالفضل، مسعودی، حسن. (1400). شناسایی عوامل موثر بر توسعه شهر سررود( سردری) و تبعات الحاق آن به مادر شهر تبریز با رویکرد آینده‌نگاری، نشربه جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز، سال 25، (75): 222-207
- محمودزاده، حسن، غلام نیا، خلیل، موسوی، سید محمد. (1397). رویکرد سناریو محور در مدلسازی توسعه شهری مطالعه موردی شهر ساری، نشربه جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز، سال 22، (64): 787-767
- مختاری ملک آبادی، رضا، سقایی، محسن، گنخکی، عقیل. (1399). ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری نقاط حساس شهری بر اساس اصول پدافند غیرعامل (مطالعه موردی بندر دیر) فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال دهم، (2): 856-841.
- ملکی، سعید، مودت، الیاس. (1392). ارزیابی طیف آسیب‌پذیری لرزهای در شهرها بر اساس سناریوهای شدت مختلف با استفاده از مدل های TOPSIS ،Dµ وGIS (مطالعه موردی: شهر یزد)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، (5): 127-142.
- ملکی، کیومرث. (1397). برنامه آمایش سرزمین استان کرمانشاه، بخش اول، فصل چهارم، بخش مطالعاتی: پدافند غیرعامل و مخاطرات محیطی و محیط زیستی، کارفرما سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمانشاه، مجری دانشگاه رازی، مدیر پروژه دکتر جمال فتح اللهی، تابستان: 347
- ملکی، کیومرث. (1400). «تبیین و ارائه الگوی کالبدی-فضایی توسعه شهری در پهنه های خطر زلزله (مورد مطالعه: کلان شهر کرمانشاه)»، رساله دکتری تخصصی (D.) رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، مرکز تحصیلات تکمیلی تهران، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جغرافیا، تابستان.
- ملکی، کیومرث، پاهکیده، اقبال، مرصوصی، نفیسه. (۱۳۹4). سلامتی و امنیت شهرهای دفاعی با الگوی برنامه ریزی کاربریهای چند منظوره (نمونه موردی: شهر سنندج)، فصلنامه علمی پژوهشی آمایش محیط، دوره 8 (29): 50- 27
- ملکی، کیومرث، علی‌اکبری، اسماعیل، پاهکیده، اقبال، پورخداداد، بهناز. (۱۳۹۵). مراکز تهدید پذیر استان کرمانشاه و ملاحظات پدافند غیرعامل با رویکردی بر استراتژی پنج حلقه واردن، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال 4(13): 147-168.
- Ebert, A., Karle, N., Stein, A (2008), Urban Social Vulnerability Assessment, urban social vulnerability assessment using object– oriented analysis of remot sensing and GIS data, A case study for tegucigalpa, Honduras, remote sensing and spatial information sciences, vol.wwwvll, part B7, Beijing, pp:1307-1311.
- S. L, Ash. K. D, and Christopher T. Emrich. (2020). Urban–Rural Differences in Disaster Resilience, Annals of the American Association of Geographers, Vol.106, No. 6, pp.1236- 1252.
- Chanliang, , lin, Ch. , wei, S., Wei., W. (2011). vulnerability of large city and Its Implication in urban planning:A perspective of Intra- urban structure – China-Geograghy science.21(2).
- Church, Richard L., T. Murray, Alan (2009), Business site selection, location analysis and GIS, Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey. Published simultaneously in Canada
- Elshehabi, O. (2015). Rootless Hubs: Migration, Urban Commodification and ‘the Right to the City’in the GCC. Transit States: Labour, Migration & Citizenship in the Gulf, London, Pluto Books, 101-131
- Khatsü, Petevilie (2005), Urban Multi-Hazard Risk Analysis Using GIS and Remote Sensing: A Case Study of a Part of Kohima Town, India, ITC & IIRS Institutes: P. 101-121.
- J., Barkley. C., Bonowitz, D., Karlinsky, S., Maffei, J., Poland, C (2009)‚ the Resilient City-A Way of Thinking about Preparedness, Mitigation, and Rebuilding, Proceeding of the NZSEE conference‚ Apr 3-5,
- Nieves Lantada ÆLuis G. PujadesÆAlex H. Barbat 2010, Vulnerability Index and Capacity Spectrum, Based Method for Urban Seismic Risk, Evaluation Journal of Nathazards, Doi 10-007 11069 007-9212-4.
- Paton, Douglas and Johnson, David, 2001, Disasters and Communities: Vulnerability, Resilience and Preparedness, Disaster Prevention and management, Vol. 10, No.4, MCB university press.
- Sue, T., Simon, M., Hazel, F., & Meghan, (2010). Social vulnerability to natural hazards, Flood Hazard Research Centre (FHRC), Middlesex University.
- UN/ ISDR. (2005). Hyogo Framework for 2005-2015: Building the Resilience of the Nations and Communities to Disasters. www.unisdr.org/wcdr/intergover/ official-docs/ Hyogo- framework action English pdf, accessed
)