نوع مقاله : مقاله علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پردیس خودگردان دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
چکیده
تاب‌آوری شهری به‌عنوان توانایی‌های یک شهر و زیرسیستم‌های آن برای مقابله با انواع مخاطرات، سازگاری با شرایط بحرانی و خودبازیابی و بهبود سریع می‌باشد. به‌منظور تحقق شهر تاب‌آور، بررسی اثرگذاری و اثرپذیری مؤلفه‌های مختلف و همچنین آینده‌ی ناشی از اثرات این مؤلفه‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در این راستا، هدف از تحقیق حاضر تحلیل اثرات (اثرگذاری/اثرپذیری) مؤلفه‌های تبیین‌کننده‌ی تاب‌آوری و آینده‌پژوهی آن در بافت قدیم کلان‌شهر تبریز می‌باشد. بنابراین، روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت آینده‌نگاری با تأکید بر رویکرد تحلیلی و اکتشافی است. همچنین روش تحلیل داده‌ها بر مبنای بهره‌گیری از روش دلفی هدفمند (15 نفر از نخبگان و مدیران حوزه‌ی مدیریت بحران) و کاربست تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرم‌افزار میک‌مک بوده است. یافته‌های تحقیق با تحلیل 5 مؤلفه‌ی اصلی (اقتصادی، اجتماعی، فردی، مدیریتی-نهادی و کالبدی-زیست‌محیطی) و 24 مؤلفه‌ی فرعی حاکی از آن است که بیشترین اثرگذاری در بین مؤلفه‌های مورد بررسی بر سایر مؤلفه‌ها در راستای توسعه‌ی تاب‌آوری بافت قدیم تبریز مربوط به مؤلفه‌های تأکید بر رویکرد حکمروایی و مشارکتی، وجود تعامل و همکاری بین نهادی و بسترسازی فرهنگی در بین نهادها و اقشار اجتماعی و بیشترین اثرپذیری نیز مربوط به مؤلفه‌های مثبت‌اندیشی نسبت به مسائل و احساس مسئولیت اجتماعی در مواجهه با بحران می‌باشد. نتایج نیز نشان می‌دهد که با توجه به وضعیت موجود تاب‌آوری بافت قدیم و کمبود مؤلفه‌های کلیدی و استراتژیک تأثیرگذار در راستای توسعه‌ی سیستم، آینده‌ی بافت قدیم تبریز از منظر تاب‌آوری ناپایدار خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An analysis of the cross-effects of the explanatory components of resilience and its future study in the old textures of cities (case study: Tabriz metropolis)
نویسندگان [English]
- Reza Besharati 1
- Iraj Teimouri 2
- Hassan Mahmoudzadeh 3
1 Ph.D. Student of Architecture, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz University Autonomous Campus, Tabriz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]
Urban resilience is the ability of a city and its subsystems to cope with a variety of hazards, adapt to critical situations, and self-recover and recover quickly. In order to achieve a resilient city, it is inevitable to study the impact and effectiveness of various components as well as the future resulting from the effects of these components. In this regard, the purpose of the present study is to analyze the effects (effectiveness/effectiveness) of the components explaining resilience and its future research in the old texture of Tabriz metropolis. Therefore, the research method is applied in terms of purpose and in terms of the nature of futurism with emphasis on analytical and exploratory approach. Also, the data analysis method was based on purposeful Delphi method (15 elites and managers in the field of crisis management) and the application of cross-impact analysis technique in Micmac software. Findings of the research by analyzing the 5 main components (economic, social, individual, managerial-institutional and physical-environmental) and 24 sub-components indicate that the most effective among the studied components on other components in order to develop resilience of the old texture of Tabriz the components of emphasis on the governance and participatory approach, the existence of interaction and cooperation between institutions and cultural context between institutions and social strata, and the most effective are related to the components of positive thinking about issues and sense of social responsibility in the face of crisis. The results also show that due to the current situation of old texture resilience and the lack of key and strategic components affecting the development of the system, the future of old Tabriz texture will be unstable in terms of resilience.
کلیدواژه‌ها [English]
- Resilience
- Future research
- Old texture
- Tabriz metropolis
- آراسته، مژگان؛ باغبان، امیر و خیابانی، ساجده. (1399). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر تاب‌آوری شهری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد)، برنامه‌ریزی توسعه‌ی کالبدی، 7 (18): 78-63.
- جعفری، فیروزی؛ موذنی، مهدی و بدلی، احد. (1399). آینده‌پژوهی تغییرات کاربری اراضی شهری در کلان‌شهر تبریز. برنامه‌ریزی فضایی، دوره‌ی 10 (2): 22-1.
- حسینی‌نژاد، رومینا. (1399). «بررسی تطبیقی میزان تاب‌آوری در بافت‌های جدید و قدیم شهری در برابر زلزله (مورد پژوهی: محلات تخت‌فولاد و هزارجریب اصفهان)»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه شیراز، استاد راهنما: حسن ایزدی.
- سروشان، غلامرضا؛ هندیانی، عبداله؛ زیویار پرده‌ای، پروانه و توکلان، علی. (1401). بررسی تأثیر حکمروایی شهری بر تاب‌آوری شهرها (مورد مطالعه: شهر تهران)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22 (67): 437-413.
- شکری فیروزجاه، پری. (1396). تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی. برنامه‌ریزی توسعه‌ی کالبدی، 4 (6): 44-27.
- قنبری، ابوالفضل. (1398). آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری در مطالعات شهری و منطقه‌ای. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
- محمودزاده، حسن؛ نعیمی پیوستی، ابوالفضل و مسعودی، حسن. (1400). شناسایی عوامل کلیدی موثر بر توسعه شهر سردرود (سردری) و تبعات الحاق آن به مادرشهر تبریز با رویکرد آینده نگاری. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 25 (75): 222-207.
- ملکی، سعید و رضایی اسحق‌وندی، ساره. (1398). سنجش و تحلیل فضایی-کالبدی مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری، نمونه موردی: شهر ایذه. جغرافیا و مطالعات محیطی، 8 (31): 32-17.
- نامجویان، فرخ؛ رضویان، محمدتقی و سرور، رحیم. (1396). تاب‌آوری شهری چارچوبی الزام‌آور برای مدیریت آینده‌ی شهرها، جغرافیایی سرزمین، 14 (55): 95-81.
- Adger, N.W. (2000). Social and ecological resilience: Are they related? Process in Human Geography, 24 (3), 347–364.
- Agudelo-Vero, Claudia, M. (2012). Harvesting urban resources towards more resilient cities. Resources, Conservation and Recycling, 64, 3-12.
- Boon, H.J., Cottrell, A., King. D., Stevenson, R.B., & Millar, J. (2012). Bronfenbrenner’s bio ecological theory for modeling community resilience to natural disasters. Nat Hazards, 60 (3), 381–408.
- Bruneau, M., Chang, S. E., Eguchi, R. T., Lee, G. C., O’Rourke, T. D., Reinhorn, A. M., Shinozuka, M., Tierney, K., Wallace, W. A., & Von Winterfeldt, D. (2003). A framework to quantitatively assess and enhance the seismic resilience of communities. Earthquake Spectra, 19 (4), 733–752.
- Bueno, S., Bañuls, V. A., & Gallego, M. D. (2021). Is urban resilience a phenomenon on the rise? A systematic literature review for the years 2019 and 2020 using textometry. International Journal of Disaster Risk Reduction, 66, 1-9.
- Chelleri, L. (2012). From the «Resilient City» to Urban Resilience. A review essay on un-derstanding and integrating the resilience perspective for urban systems. Documents d’Anàlisi Geogràfica, 58 (2), 287–306.
- Coaffee, J., Therrien, M. C., Chelleri, L., Henstra, D., Aldrich, D. P., Mitchell, C. L., Tsenkova, S., & Rigaud, E. (2018). Urban resilience implementation: A policy chal- lenge and research agenda for the 21st century. Contingencies and Crisis Management, 26, 403–410.
- Comfort, L. K., Boin, A., & Demchak, C. C. (2010). Designing resilience: Preparing for extreme events. University of Pittsburgh Press.
- Cutter, S. L. (2016). The landscape of disaster resilience indicators in the USA. Natural Hazards, 80 (2), 741–758.
- Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, 18 (4), 598–606.
- Dobson, S. (2017). Community-driven pathways for implementation of global urban resilience goals in Africa. International Journal of Disaster Risk Reduction, 26, 78-84.
- Dubé, J., & Polèse, M. (2016). Resilience revisited: Assessing the impact of the 2007–09 re-cession on 83 Canadian regions with accompanying thoughts on an elusive concept. Stud., 50 (4), 615–628.
- Fiksel, J. (2006). Sustainability and resilience: toward a systems approach. Sustainability: Science, Practice and Policy, 2 (2), 14–21.
- Gonzales, P., & Ajami, N. (2017). An Integrative Regional Resilience Framework for the Changing Urban Water Paradigm. Sustainable Cities and Society, 30, 128-138.
- Habitat III. (2015). Towards a new urban agenda. New York. http://www.wbcsdservers.org/web/wbcsdfiles/files/Ana Moreno - Habitat III - NY 24.09 2015 pdf (accessed 2015).
- Holling, C. S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecol- ogy and Systematics, 4 (1), 1–23.
- (2014). Climate Change 2014: synthesis report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental panel on Climate Change. Geneva, Switzerland: IPCC.
- Kapucu, N., Ge, Y., Martín, Y., & Williamson, Z. (2022). Urban resilience for building a sustainable and safe environment. Urban Governance, 1, 10–16.
- MacKinnon, D., & Derickson, K. D. (2012). From resilience to resourcefulness: A critique of resilience policy and activism. Progress in Human Geography, 37(2), 253–270.
- Magis, K. (2010). Community resilience: An indicator of social sustainability. Society and Natural Resources, 23 (5), 401–416.
- Meerow, S., Newell, J.P., & Stults, M. (2016). Landscape and urban planning defining urban resilience: A review. Urban Plan, 147, 38–49.
- Meerow, S., Pajouhesh, P., & Miller, T. R. (2019). Social equity in urban resilience plan- ning. Local Environment, 24 (9), 793–808.
- Mehmood, A. (2016). Of resilient places: Planning for urban resilience. Plan. Stud., 24 (2), 407–419.
- Neto Henriques, C., Dragovic, S., Auer, C., & Gomes, I. (2020). The Territorial Agenda 2030: Towards a common language? A review of a conceptual framework. Europa XXI 38, 157–174.
- Patal, R., B., & Gleason, K. M. (2018). The association between social cohesion and community resilience in two urban slums of Port au Prince, Haiti. International Journal of Disaster Risk Reduction, 27, 161-167.
- Porter, L., & Davoudi, S. (2012). The politics of resilience: A cautionary note. Planning Theory and Practice, 13(2), 329–333
- Price, S.J., Ford, J.R., Campbell, S.D.G., & Jefferson, I. (2016). Urban Futures: the sustainable management of the ground beneath cities. In: Eggers, M.J., Griffiths, J.S., Parry, S., Culshaw, M.G. (Eds.) Developments in Engineering Geology. Geological Society of London Engineering Geology Special Publication 27, London, pp. 19–33.
- Ribeiro, P. J. G., & Gonçalves, L. P. J. (2019). Paulo Jorge GomesRibeiroLuís AntónioPena Jardim Gonçalves. Sustainable Cities and Society, 50, 1-11.
- Rogov, M., & Rozenblat, C. (2018). Urban resilience discourse analysis: Towards a multi-level approach to cites. Sustainability, 10 (4431), 1-11.
- Seeliger, L., & Turok, I. (2013). Towards sustainable cities: extending resilience with insights from vulnerability and transition theory. Sustainability, 5, 2108–2128.
- Serre, D., & Heinzlef, H. (2018). Assessing and mapping urban resilience to floods with respect to cascading effects through critical infrastructure networks. International Journal of Disaster Risk Reduction, 30, 235–243.
- Shamsuddin, S. (2020). Resilience resistance: The challenges and implications of urban resilience implementation. Cities, 103, 1-8.
- Sitco, P., & Massella, A. (2019). Building urban resilience in the face of crisis: A focus on people and systems. The Global Alliance for Urban Crises. Retrieved from https:// www.preventionweb.net/files/63926_4.buildingurbanresilienceinthefaceo.pdf.
- Stumpp, E. M. (2013). New in town? On resilience and “resilient cities”. Cities, 32, 164–166.
- Taylor, F.E., Malamud, B.D., & Millington, J.D.A. (2018). Assessing multi-hazard risk to urban infrastructure using low-cost GIS techniques. Urban Africa Risk Knowledge Briefing (October 2018).
- United Nations. (2015). Sendai framework on disaster risk reduction 2015–2030. UN Office for disaster risk reduction. New York: United Nations.
- Walker, B., & Salt, D. (2006). Resilience thinking: Sustaining ecosystems and people in a changing world. Island Press.
- Wardekker, J. A., de Jong, A., Knoop, J. M., & van der Sluijs, J. P. (2010). Operationalising a resilience approach to adapting an urban delta to uncertain climate changes. Technological Forecasting and Social Change, 77(6), 987–998.
- Woods, D. D., & Hollnagel, E. (2006). Prologue: Resilience engineering concepts. In E. Holl- nagel, D. D. Woods, & N. Leveson (Eds.), Resilience engineering: Concepts and precepts (pp. 1–6). Ashgate Publishing Company.
- World Bank. (2019). Action plan on climate change adaptation and resilience: Managing risks for a more resilient future. Washington, DC: World Bank.
- Zaman G., & Vasile, V. (2014) Conceptual framework of economic resilience and vulnerability at national and regional levels. Institute of National Economy, Romanian Academy.
- Zhou, H., Wang, J., Wan, J., & Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: A geographical perspective. Natural Hazards, 53, 21–41.
)